Deel dit bericht!  

Restauratie van een aap: wie was dit?

Oude kranten, behanglijm, veel geklieder: dat is zoals de meesten van ons papier-maché kennen. Als het spul waarmee we – meestal te laat – sinterklaassurprises maken. In de negentiende eeuw werd papier-maché meer en ambachtelijker gebruikt. Levensechte modellen zijn ermee gemaakt. In Wetenschapsmuseum Boerhaave zijn die te bewonderen. Eén van de bekendste bouwers was (het atelier van) Louis Auzoux, arts. Honderden modellen kwamen daarvandaan, omdat Auzoux fabrieksmatig ging produceren.

waterschade
Een stuk moeilijker en minder makkelijk te vinden zijn de modellen die zijn gevormd rond een echt skelet. Het is Boerhaave toch gelukt zo’n Auzoux te vinden; van een gorilla. “Hij stond in een duistere loods. Met iedere stap dichterbij werden we enthousiaster. (..) Hij had wel waterschade. Het water was langs het rechtersleutelbeen naar binnengelopen en had hart, lever en longen aangetast”. Zoals conservator Bart Grob het vertelt, is het haast een thrillerachtige ontdekking.

spannend
Samen met z’n vader zit Noah (7) voor in de zaal. Hij is “een fan van alle dieren”. Op drie meter afstand staat de gorilla: één voet nonchalant op een stronk, een hand aan een tak. Of Noah echt alles begreep, valt te betwijfelen. DNA-sequenties zijn voor een gemiddelde volwassene al taaie kost om een beetje te begrijpen. Dat Noah halverwege verdwijnt om elders in Museum Boerhaave rond te kijken, is niet zo vreemd. Hoe spannend het verhaal ook is, voor volwassenen.

vragen
De komst van de gorilla leidde – uiteraard – tot allerlei vragen. Misschien was één van de eerste wel: was het een man of een vrouw? Die vraag leidde in elk geval wel tot een serie onderzoeken naar en aan het DNA dat het skelet nog bevat. Maar, restauraties eigen, ook de restauratie leverde vragen en vondsten op. Het model kan draaien; niet vreemd voor onderwijsdoeleinden. Maar bij de restauratie van het voetstuk bleek dat voor een deel te bestaan uit hergebruikte wagenwiel-onderdelen.

bouwpakket
De aap is voorzichtig uiteen gehaald; als in een bouwpakket. Hij blijkt uit 104 onderdelen te bestaan, waarvan er 90 zijn gevonden. Met name aan het hoofd ontbreekt het een en ander. Het schoonmaken is een minutieus werk geworden. De papier-maché is gemaakt met gelatine en omdat dat oplost in water op kamertemperatuur is gewerkt met ijswater. IJswater dat weer heel snel moest worden opgedept, want papier-maché en water zijn geen vrienden. Ook de verbindingen leverden zulke uitdagingen op. Haakjes zijn nagemaakt, na-gegoten. Verbindingspinnetjes op ingenieuze manier hersteld, zónder het papier-maché ook maar een fractie te beschadigen.

aanpassingen
Het model dat nu kan worden tentoongesteld, is dan ook zo goed als identiek aan het origineel. Op slechts twee plekken is er wat verbeterd. De ogen van de gorilla zijn geretoucheerd (“anders zou de beleving heel anders uitpakken”) en er is een trekstang extra aangebracht om te voorkomen dat het model verder zou inzakken. Ooit was dat al gedaan: de bovenste arm zat met ijzerdraad omwikkeld aan de tak vast.

onzichtbaar
Misschien is het mooiste niet eens te zien. De aap bleek ook over ingewanden van papier-maché te beschikken (zie foto); net zo levensecht, net zo briljant kleurig als de buitenkant. Omwille van expositie-technische redenen zijn die echter nu niet (meer) te zien. Misschien dat een 3D-scan en 3D-print daarin ooit nog verandering brengt.

thriller
Een thriller stopt niet voordat álles bekend is. Vandaar dat er ook een onderzoek loopt, op basis van DNAmateriaal, naar ondermeer het geslacht, maar ook naar geografische oorsprong en naar (onder)soort gorilla. Dat maakt het ook weer mogelijk de vraag te stellen hoe deze aap verschilt van de moderne exemplaren. De hogeschoolstudenten, die door Barbara Gravendeel werd onthouden welk geslacht is bepaald, moeten in hun nopjes zijn geweest met de openingszin van Floyd Wittink “Deze mooie dame kwam bij Boerhaave….”. De lach uit de zaal pareerde hij, op het randje, met “maar bewijs dat ook maar ’s op basis van DNA-onderzoek”.

naam
Man of vrouw; het model is zo goed als gereed. Wat nog wel ontbreekt, is een naam. Blijkbaar is hij/zij al gezien als ‘de vriendin van King Kong’ of ‘Bokita’. Boerhaave doet echter een oproep een mooie toepasselijke naam te bedenken, en die in te leveren bij het museum. Misschien is dat weer iets dat Noah meer zal boeien dan DNA-onderzoek. En wie weet…..