Deel dit bericht!  

Over dromen van blinden, doven en autisten

Wie wil, kan in Leiden heel veel leren of te weten komen. Vaak, zoals in dit geval bij museum Boerhaave, is alleen een aanmelding via de mail nodig. Dan had je Douwe Draaisma een – begrijpelijke – wetenschappelijk verhaal kunnen horen houden over dromen bij blinden, doven en mensen met autisme. Dan had je Vincent Bijlo kunnen horen vertellen over zíjn dromen, als blinde. Of je had een bijzonder verhaal gehoord van Jascha Blume, die in gebarentaal vertelde en simultaan werd vertaald. Je had kunnen leren van blindengeleidehonden. En dat voor de prijs van een museumkaartje. Een bijzondere middag, ook vanwege de aanwezige geleidehonden, doventolken en een enkele rolstoel.

Normaal
We nemen onszelf vaak als uitgangspunt, als norm, vinden onszelf ‘normaal’. Dat roept allerlei vragen op, waarvan er een is ‘hoe mensen die niet kunnen zien of horen, eigenlijk dromen’. Want hoe kun je iets wat je nooit hebt ervaren in je dromen tóch meemaken? Draaisma – auteur van onder meer De Dromenwever – had daarover de getallen en de wetenschappelijke verklaring; Bijlo de krachtige, persoonlijke inkleuring.

De droom van een autist
In dromen van autisten ontbreekt van alles, zo liet Draaisma zien. In 41% van de gevallen komen geen andere personen voor, terwijl die in de (‘normale’) controlegroep in alle dromen voorkomen. Ook heeft 65% van de autisten geen sociale interactie in de dromen; de controlegroep wel. Kijkend naar droomverslagen – waarin de dromer zelf beschrijft wat hij of zij droomde – blijkt dat in de helft van de gevallen geluid een rol speelt, geur en smaak slechts in minder dan 1%, tast afwezig is en beelden altijd aanwezig zijn. Maar het meest opvallend is misschien wel dat de onderzoeken gaan over “iets wat ontbreekt ten aanzien van dromen van zienden en horenden”, aldus Draaisma.

In dromen ‘zie’ je niet
Het maakt uit wanneer je blind of doof werd. Is dat ná je zevende dan droom je in beelden en geluiden. Gebeurde dat voor je vijfde dan droom je zonder die beelden (en tussen 5 en 7 is het wisselend). Dat geldt ook voor bijvoorbeeld amputaties. De beroemde fantoomverschijnselen – alsof een verdwenen ledemaat er nog is of pijn doet – hebben een droom-equivalent. Het is misschien wel het lastigste om je voor te stellen: “dromen in beelden is niet hetzelfde als ‘in dromen nog zien'”.

Onmogelijk realisme
In dromen kunnen ‘onmogelijke’ dingen heel realistisch zijn. Vaak wéten we (gewoon) dat iets is wat het is. In zijn boek legt hij dat veel beter uit. Cabaretier Bijlo is gewend zich in taal te uiten, én is blind. Zijn bijdrage ging over het hallucinerende van dromen “de droom in de droom in de droom in de droom in de droom”. Hij voerde ons een talige versie van Inception in, waarin niets was wat het leek tot hij wakker werd. Of…. wakker?! Maar wat als “het leven een droom is en de dood het is die ons wakker stoot”? Een wereld waarin geen pijn bestaat, maar wel honden en katten die wijze dingen zeggen. En vooral ook een wereld waarin een blinde Bijlo droomt dat hij autorijdt “Niet beelden zien, betekent niet dat je niet beeldend droomt of schrijft”. Bijlo heeft als blinde de vaardigheid te (moeten) weten waar alles staat; die vaardigheid heeft hij in z’n dromen ook op geheel onbekende plaatsen “Ik droom met de zintuigen die ik heb”.