Prestigieuze Kavli-prijs voor Leidse hoogleraar astrofysica Ewine van Dishoeck

De Leidse hoogleraar astrofysica Ewine van Dishoeck krijgt de prestigieuze Kavli-prijs voor haar baanbrekende ruimteonderzoek. De prijs bestaat uit een bedrag van 1.000.000 dollar en een gouden medaille. De prijs wordt toegekend door de Noorse Academie van Wetenschappen en Letteren en wordt op 4 september door de Noorse koning uitgereikt in Oslo.

Chris de Waard sprak met Rector Magnificus Carel Stolker, meet Ewine van Dishoeck en haar promotor Harm Habing en met burgemeester Lenferink over de prijs.

Hoe ontstaan sterren en planeten? Is er leven mogelijk buiten de aarde? Dit onderzoekt hoogleraar moleculaire astrofysica Ewine van Dishoeck van de Universiteit Leiden. Voor haar baanbrekende werk krijgt ze de prestigieuze prijs. Van Dishoeck levert met waarnemingen, theorie en experimenten een belangrijke bijdrage aan de kennis over zogeheten interstellaire wolken, grote gas- en stofwolken die de geboorteplaatsen zijn van planeten en sterren. Ze liet zien hoe er in die interstellaire wolken moleculen ontstaan die zich verder ontwikkelen en samenklonteren tot de bouwstenen voor complete planetenstelsels zoals ons eigen zonnestelsel.

Het onderzoek van Van Dishoeck is van groot belang om vast te stellen of er op andere planeten leven mogelijk is. Daarvoor moeten we namelijk allereerst weten welke moleculen er in zo’n wolk aanwezig zijn, en hoe ze met elkaar reageren. Op die manier kun je mogelijk bepalen welke organische verbindingen er op een nieuw te vormen planeet terecht kunnen komen, en of daaruit leven kan ontstaan. Van Dishoeck deed bovendien onderzoek naar een andere bouwsteen van het leven: water. Zo onderzocht ze waterreservoirs in de voorlopers van planetenstelsels en de waterdamp rond jonge sterren. Dat levert informatie op over de herkomst van het water op aarde.

De Kavli-prijs – die in 2008 voor het eerst werd uitgereikt – gaat steeds naar wetenschappers die ‘ons begrip van het bestaan’ vergroten. ‘Van Dishoecks onderzoek heeft vrijwel ieder aspect van de astronomie veranderd,’ zegt jurylid Robert Kennicutt daarover. ‘Haar vakgebied was ooit niet meer dan een klein onderzoeksgebied aan de randen van de astrofysica, maar dankzij haar is het nu een kernthema binnen de hele astronomie.’

Van Dishoeck won eerder al belangrijke prijzen en onderscheidingen. Zo kreeg ze bijvoorbeeld de Spinozapremie, de belangrijkste wetenschappelijke prijs van Nederland. Ook ontving ze een ERC Advanced Grant. In 2012 werd ze door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) benoemd tot Akademiehoogleraar. Van Dishoeck is op dit moment president elect van de International Astronomical Union (IAU).

De Kavli-prijs wordt iedere twee jaar uitgereikt door de Noorse Academie van Wetenschappen en Letteren aan winnaars in drie categorieën: astrofysica, nanowetenschappen en neurowetenschappen.

Leiden Wetenschap