Straatnaambordje schetst verkeerd beeld van vrouw, aanpassen blijkt niet makkelijk

Wandelend door Leiden tijdens corona viel de Leidse Trudie de Vrij wat op: het straatnaambordje van de Magdalena Moonsstraat. Het onderschrift waarin wordt uitgelegd wie zij was, doet Magdalena Moons geen recht vindt ze. En dus klom ze in de pen en vroeg de gemeente om het onderschrift aan te passen. Maar dat bleek nog niet zo eenvoudig.

Het veranderen van een hele straatnaam is helemaal een lange weg, zegt Arjan Honkoop van de Leidse straatnamencommissie. “Straatnamen zijn emotie”, zegt hij. “En we houden zeker rekening met de gevoeligheden en emoties die er nu zijn in de maatschappij.”

Trudie de Vrij vroeg de straatnamencommissie om het onderschrift van de Magdalena Moonsstraat aan te passen van ‘Maitresse van Valdez’ naar ‘Heldin van Leiden’. De meeste Leidenaren weten namelijk wel dat zij volgens de overlevering een belangrijke rol speelde bij het Leidens Ontzet in 1574. Als geliefde van de Spaanse legerleider Valdez zorgde ze ervoor dat de aanval op de stad een nacht werd uitgesteld waarmee ze in feite de stad redde. De straatnamencommissie begreep het verzoek wel. “Maitresse is toch wel een gek woord dat we nu nooit meer zouden gebruiken”, zegt Honkoop. Toch wordt het nieuwe onderschrift niet ‘Heldin van Leiden’, maar ‘Geliefde van Valdez’.

De Vrij schreef niet naar de straatnamencommissie uit activisme, maar ze vindt dat Magdalena Moons meer op haar daden beoordeeld moet worden en niet op met wie ze heeft gescharreld. “Ik stoorde me eigenlijk aan dat onderschrift. Ik geloof niet dat er straatnamen van mannen zijn met een soortgelijk onderschrift. ‘Maitresse’ zijn van iemand is gewoon een rare verdienste. En met ‘geliefde van’ is mijn punt dus nog steeds niet gemaakt.”

Rol nooit bewezen
Volgens Arjan Honkoop van de straatnamencommissie is de rol van Magdalena Moons bij het Leidens Ontzet nooit echt bewezen. “En in de onderschriften bij straatnamen willen we alleen dingen zetten die echt bewezen zijn”, legt Honkoop uit. “Eén ding is zeker: ze was getrouwd met Valdez. Daar is bewijs voor. Pas later werd ze gezien als een heldin door de vele verhalen die de ronde deden. Maar die zijn nooit echt bewezen.” Honkoop vergelijkt het met die andere discussie rond Leidens Ontzet over de hutspot in Leiden. “Wie heeft die pot met hutspot nou eigenlijk gevonden bij de Spaanse stellingen? Er zijn veel verhalen, maar zeker weten doen we het niet.”

Tekst gaat verder onder de foto.

De Magdalena Moonsstraat in de Leidse Tuinstadwijk.

Stel je woont in de Leidse Valdezstraat, vlakbij de Magdalena Moonsstraat. Legerleider Valdez was in 1574 tijdens het Spaanse beleg van plan de stad met veel geweld in te nemen. Zijn troepen zouden moordend en plunderend door de stad getrokken zijn. Moet er dan uitgerekend van deze man een straatnaambordje zijn in Leiden? In een tijd waarin historische figuren om allerlei redenen onder een vergrootglas liggen zou een bewoner -of wijkvereniging zomaar bij de gemeente om naamsverandering kunnen vragen. Ook al is daar soms begrip voor bij een gemeente, het blijkt in de praktijk nog niet zo eenvoudig te zijn.

Administratieve ellende
“Als de Zeeheldenbuurt bijvoorbeeld zou zeggen dat zeehelden soms ook rovers en moordenaars waren, dan hebben ze gelijk”, stelt Honkoop. “Maar toch veranderen we geen straatnaambordjes.” Het grootste obstakel daarbij is de administratieve chaos waar de bewoners van de straat in terecht komen. “We verklaren de straatnamen zeker niet heilig en een onderschrift kan wel worden aangepast, maar veel mensen weten niet wat er gebeurt als je een straatnaam wijzigt. De bewoners krijgen dan te maken met een administratieve verhuizing want je krijgt een andere postcode.”

En dat kan vervolgens voor veel problemen zorgen. “Er ontstaat gigantisch administratief gedoe omdat bijvoorbeeld het adres van je verzekering niet meer klopt. En bij de belastingdienst denken ze ook ‘zijn die mensen nou verhuisd of niet?’.” Volgens Honkoop gebeurt het daarom heel zelden dat een straatnaam wordt aangepast. “We hebben het bijvoorbeeld bij de Marnixstraat gedaan. Die werd op een gegeven moment doorkruist door een tunnel. Dat kon echt niet en toen hebben we van het tweede deel de Nieuwe Marnixstraat moeten maken.” Het belangrijkste argument is daarbij dat een adres goed te vinden moet zijn voor de hulpdiensten. “De bewoners krijgen wel een vergoeding, maar ze hebben dan te maken veel administratieve ellende.”

Leiden