Hoogleraar Alwin Kloekhorst: 'Hittitisch is een beeldende taal'

Een taal die al meer dan 3.200 jaar uitgestorven is, opgetekend in kleitabletten waar soms ook nog vingerafdrukken in staan en met woorden als strontmond. Wie zou niet vallen voor het Hittitisch? Hoogleraar Alwin Kloekhorst heeft er zijn levenswerk van gemaakt.

Kloekhorst vond Grieks en Latijn altijd al interessant en kwam via die voorliefde in de wereld van dode talen terecht. Met het Hittitisch, een oermoeder onder de Indo-Europese talen, was het liefde op het eerste gezicht. “Hittitisch is een taal die we kennen omdat het geschreven is op kleitabletten in spijkerschrift, door de mensen zelf. Dat zijn hele directe bronnen. Meer dan drieduizend jaar oud. Soms zie je vingerafdrukken nog in de klei staan.”

Kennismakers-presentator Gerry van Bakel in gesprek met hoogleraar Alwin Kloekhorst over Indo-Europese oertaal Hittitisch.

De teksten zelf zijn interessant vindt Kloekhorst. “Wat we gevonden hebben zijn de koninklijke archieven. Koningen scheppen graag op over hun leven, dus er zijn allerlei verhalen over hoe ze leefden. Met spannende intriges. Het is soms net Game of Thrones. Mensen die vermoord worden door zonen, prinsen, neven. Mythische verhalen en ook religieuze verhalen.”

Grootmoedertaal
Ook taalkundig is het een onuitputtelijke bron. “Het Hittitisch is verwant aan het Nederlands. Alle talen van India tot aan Europa tot aan IJsland zijn met elkaar verwant en stammen grotendeels af van dezelfde moedertaal. Het Hittitisch is eigenlijk een zus van die moedertaal en zo kun je een soort grootmoedertaal reconstrueren.”

Als er een tijdreis mogelijk zou zijn naar het taalgebied van het Hittitisch, in het hedendaagse Turkije, vermoedt Kloekhorst dat hij wel een paar zinnetjes zou kunnen wisselen. “We kunnen de uitspraak deels herleiden door onderzoek aan het spijkerschrift op die kleitabletten. Die bestrijken een periode van zo’n vierhonderd jaar. En dan ga je kijken naar veranderingen, je vergelijkt met andere talen. Het is een puzzel op de vierkante millimeter. Daar houd ik mij nu mee bezig. Eind dit jaar hoop ik een boek uit te brengen over de fonetiek van het Hittitisch.”

Strontmond
Wat zijn de opvallendste woorden? “Het Nederlandse woord water is in het Hittitisch ook water. En het Hittitische woord voor ik eet is ‘eet me’. Dat komt vanwege die verwantschap die zo heel erg dichtbij zit. Er zijn ook hele grappige woorden, zoals het woord voor anus. Dat is ‘skar ais’. En dat betekent eigenlijk letterlijk strontmond. Wat toch wel heel beeldend is.”

Leiden Onderwijs Regio Wetenschap Kennismakers