Sankofa: verbeelding van het koloniale verleden in Leiden

Het Singelpark is sinds enkele weken verrijkt met de beeldententoonstelling ‘Sankofa’. Tot en met 2028 staan de vijf beelden in ‘het langste en spannendste park van Nederland’. De beelden zijn te vinden in het Rembrandtpark, het Plantsoen, Blekerspark, Huigpark en bij het Wereldmuseum.

Met een beeldenroute wordt het Singelpark eens in de drie jaar verfraaid. Dit keer hebben de beelden als thema het koloniale verleden van Leiden. Initiatiefnemers van deze route zijn de vrijwilligers van werkgroep Kunst in het Singelpark samen met curator Annet Zondervan. Met het thema hoopt Zondervan het gesprek in het publieke debat op gang te brengen. “Dat koloniale verleden werkt nog steeds door in onze samenleving. Tot nu toe mis ik in Leiden het publieke gesprek over dat verleden.”

Ook vijf Leidse musea hebben een rol gespeeld. Museum Boerhaave, de Universiteitsbibliotheek, De Lakenhal, Wereldmuseum Leiden en Naturalis hebben elk voor een van de vijf kunstenaars hun deuren opengesteld en hun collectie getoond. “Het is belangrijk te vragen hoe de musea waar wij trots op zijn hun collecties hebben opgebouwd en welke rol kolonialisme daarin speelde”, zegt Zondervan. “De rijkdom van onze stad is opgebouwd in een periode waarin mensen op andere continenten door ons zijn uitgebuit.”

West-Afrikaanse god
Een van de beelden is Het Altaar van Babalú-Ayé door Fré Calmes. Calmes, interdisciplinair maker geboren op Haïti en woonachtig in Amsterdam, is de maker van het beeld in het Huigpark. In de buurt van de Huigbrug staat een mensfiguur op een sokkel. De naam ‘Altaar van Babalú-Ayé onthult al iets van de intentie en het type kunstwerk. Babalú-Ayé is een West-Afrikaanse orisha, een bovennatuurlijk spiritueel wezen. Met de trans-atlantische slavenhandel zijn oorspronkelijke spirituele gebruiken ook geworteld buiten Afrika. Deze gebruiken zien we terug in Haïtiaanse Voodoo, de Cubaanse Santeria, het Braziliaanse Candomblé en het Surinaamse Winti. Dit is Calmes’ interpretatie van deze godheid van ziekte en genezing.

Spirituele kennis
Het beeld van Calmes is gekoppeld aan Museum Boerhaave. Voor de wereldberoemde wetenschapper Herman Boerhaave was het empirisme, oftewel objectief kijken en waarnemen, de basis van de geneeskunde. Met Babalú-Ayé houdt Calmes een pleidooi voor niet alleen het empirisme als basis voor kennis, maar ook het spirituele. Hiermee worden intellectuele en spirituele kennis naast elkaar gezet.

Een deel van de spirituele kennis gelinkt aan Babalú-Ayé staat uitgebeeld op de sokkel van het beeld. We zien daar enkele symbolen: een mens, een bloem, een windroos, biddende handen, en liefde. Calmes zegt hierover: ‘Het zijn instructies. Iemand kan namelijk bij dit altaar bloemen achterlaten in de gaten van de sokkel – elk gat een andere windrichting – en vervolgens bidden voor de gezondheid van een geliefde.’

De vier andere kunstwerken zijn Kuboko Kumozi Kakinga van Monika Dahlberg, Seram Baru van Hatutamelen, Traces van Chequita Nahar en Wings Among the Weave van Razia Barsatie. De beelden zijn tot 2028 te zien in het Singelpark.

Curator Annet Zondervan en kunstenaar Fré Calmes vertellen in Cultuur071 over Sankofa.

Cultuur Leiden