Suzan Commandeur gepromoveerd op huidkankermodel dat dieren spaart

De Leidse promovenda Suzan Commandeur heeft revolutionaire testmodellen voor de ontwikkeling van medicijnen tegen huidkanker ontwikkeld. Ze zijn realistischer en er worden geen levende dieren voor opgeofferd. Afgelopen woensdag promoveerde ze hierop. Suzan Commandeur is de eerste onderzoeker die erin slaagde in vitro huidkankermodellen te ontwikkelen met een heterogene groep tumorcellen. Bij in vitro modellen worden alleen levende cellen van een mens of dier gebruikt, bij in vivo modellen worden medicijnen rechtstreeks getest op levende mensen of dieren. Tot dusver gebruiken onderzoekers voornamelijk in vitro huidkankermodellen met cellen die al jaren eerder zijn gekweekt. Dat maakt de modellen minder realistisch omdat alleen de sterkste cellen overleven en zich vermenigvuldigen en zij al na enkele weken een homogene groep vormen. Commandeur wist de heterogene samenstelling te bewaren door verwijderde tumoren direct op kweek te zetten en binnen enkele uren te integreren in haar modellen.

Dit zorgt ervoor dat specifieke eigenschappen van de kankercellen behouden blijven tijdens het kweken. Deze methode is daarom zeer geschikt voor het onderzoek naar de bestrijding van plaveiselcelcarcinoom. Ongeveer 15 procent van alle patiënten met huidkanker heeft dit type tumor. Onderzoekers gebruiken vaak tweedimensionale kweeksystemen die maar één cellaag bevatten. Voor een betere bestudering van de interactie tussen cellen bouwde Commandeur driedimensionale kweekmodellen met meerdere cellagen. Ze deed dat samen met de onderzoeksgroep van dr. Abdoel El Ghalbzouri in het researchlab van de afdeling Huidziekten van het LUMC. Het lab werkt nauw samen met de Leidse polikliniek Huidziekten waar de dermatoloog huidkanker verwijdert. De promovenda onderzocht ook of haar in vitro huidkankermodellen geschikt zijn om nieuwe medicijnen te testen. Medicijnen ter behandeling van kanker worden altijd eerst getest op dieren voordat ze op de markt komen. Bij dergelijke in vivo modellen gebruiken onderzoekers meestal muizen die huidkanker ontwikkelen doordat ze zijn blootgesteld aan schadelijke stoffen of UV-straling. Naast ethische bezwaren waar deze methode op stuit zijn er ook beperkingen: de huid van muizen en die van mensen verschillen sterk van elkaar. Commandeur maakte huidkankermodellen met plaveiselcelcarcinoom-cellen en behandelde deze met het voor huidkanker experimentele medicijn erlotinib. De effecten van het middel kwamen duidelijk naar voren in de testen.

Het medicijn zorgde voor een verminderde groei van huidkankercellen in het huidmodel en er waren ook duidelijke bijwerkingen waarneembaar. Commandeur meent dat deze nieuwe modellen de testfase van medicijnen voor huidkanker aanzienlijk kunnen veranderen. `De testfase kan goedkoper en sneller omdat er geen levende dieren voor nodig zijn. Dat wil niet zeggen dat dierproeven helemaal afgeschaft kunnen worden, maar ze kunnen op termijn wel pas in een later stadium nodig zijn dan nu meestal het geval is.’ Geneesmiddelenfabrikanten hebben interesse in deze nieuwe huidkankermodellen. Commandeur werkt sinds juli bij het Leidse bedrijf Aeon Astron Europe B.V. om de modellen via een spin-offonderneming op de markt te brengen.