Deel dit bericht!  

De Ziel van Leiden lijkt toeval

De zoektocht naar ‘de ziel van Leiden’ is afgesloten. Donderdagavond vond de zevende en tevens laatste bijeenkomst plaats. In De Bakkerij waren zo’n vijftien mensen bijeen om – vooral – te luisteren  naar hoe Leiden is gevormd door migranten. Half januari moet het gratis stripboek, waartoe dit alles zou moeten leiden, verspreid moeten worden over de stad. De eerste zes hoofdstukken zijn al min of meer klaar. Hoofdstuk zeven wordt gebaseerd op deze avond.

Vluchteling
Leiden gelóóft in zijn verleden en houdt dat dan ook levend. Leiden, stad van vluchtelingen is een motto dat in onuitwisbaar in de stad is gekerfd. Stadshistoricus Cor Smit en hoogleraar Jos van den Broek doken ver het verleden in om aan te tonen dat de stad zich heeft ontwikkeld dankzij (stromen) vluchtelingen. Het verhaal is bekend. Ooit nam Leiden grote groepen vluchtelingen op; die heel toevallig ook van waarde bleken voor de economische ontwikkeling van de Leidse economie. Smit noemt “honderdduizend op een bevolking van twaalfduizend na het beleg van de stad”.  Dat was toen.

Telefoonboek
Hóe de bevolking is omgegaan met die enorme aanwas bleef jammer genoeg onbelicht. Daar waar de zoektocht naar ‘de ziel van Leiden’ zich richt op het hedendaagse Leiden, stokte de avond dan ook. De indruk die een willekeurig toehoorder krijgt, is dat migranten een marginale invloed hebben op de stad. Er zijn stedenbouwkundige restanten.  Er zijn cultuurhistorische (bouw)elementen zoals gevelstenen te vinden. Wie “een telefoonboek van Leiden open slaat” vindt talloze namen die verwijzen naar verre voorouders die niet uit de natte veenlanden kwamen.  Of dat alom bekende verleden ook uniek en karakteristiek is voor de stad in vergelijking met andere steden, bleef onderbelicht. Zo ook de komst van ‘gastarbeiders’ uit Italië, Turkije en Marokko: gehaald door wervingsbureaus bleef een deel in Nederland, en ook in Leiden.

Economische waarde
De invloed van nieuwe inwoners werd donderdagavond vooral benoemd als een fysieke en economische. De opkomst van de ‘Turkse bakker’ en de ‘Turkse supermarkt’, maar ook de komst van de pizzeria en ‘de chinees’ worden gezien als stimuli voor de Leidse economie. Dat geldt ook voor de migrant die de stad binnen komt als werknemer van één van de bedrijven op het het Bio Science Park. Zelfs de oorlogsvluchteling is een ‘verrijking’, een economische waarde.

Toevalligheid
Slechts drie aanwezigen bleken in Leiden geboren. Slechts vier aanwezigen kwamen, als vluchteling, niet uit Nederland. Een Koerdisch echtpaar verwoordde wellicht de band met Leiden nog het treffendst: die wás er niet – hij was op weg naar Londen, maar strandde hier – en is in al die jaren hier gegroeid. Toeval – het lot – bepaalde dat Leiden een nieuw thuis werd. Ook de aanwezigheid van de universiteit draagt daar aan bij. In principe zijn studenten tijdelijke inwoners die níet (vooral) de stad kiezen maar de studie. Dat  de stad steeds aantrekkelijker is geworden om ’tijdelijk verblijf’ te vervangen door permanent, bleek eveneens. Omdat de stad sinds de jaren zestig/zeventig enorm is opgekalefaterd, maar ook noodgedwongen zoals in het geval van Syrische mede-stadsbewoners die heel bewust moeten proberen níet aan het nu onbereikbare Syrische thuis te denken. Die, zoals hij vertelde, deze stad leuk móeten (gaan) vinden, gestrand in een vreemde wereld.

Gastvrijheid
Derde spreker, kunstenaar Roos Tulen, benadrukte juist dát: wat maakt ’thuis’? De golf vluchtelingen die moest worden opgevangen, gaf haar de kans daarmee bezig te zijn. Dat resulteerde in een aantal projecten die vragen stellen bij thema’s als gastvrijheid, opvang, integratie, veiligheid en thuis-zijn. In het Leiden van vandaag de dag zijn juist dát de vragen die mogelijk inzicht bieden in ‘de ziel van Leiden’. Betekenen een paar duizend vrijwilligers voor de noodopvang van vluchtelingen dat de stad ook permanent gastvrij is? Betekent een groot aanbod aan cursussen dat de stad ook bereid is de nieuwkomers de stad naar hún wensen in te richten en te beleven?

Diversiteit
Essentieel voor een begrip van ‘de ziel van Leiden’ is de erkenning dat de stad divers is. Zoals Gerda van den Berg opmerkte “Leiden bestaat uit veel verschillende wijken, met veel verschillende gemeenschappen, met eigen karakteristieken”. “Een groot dorp” kon ook worden opgetekend, en “een niet te grote en niet te kleine stad, overzichtelijk”. Een van de vele  grote vragen voor de makers van het stripboek De ziel van Leiden zal zijn of die diverse zielen terug te vinden zullen zijn. Of donderdagavond daarvoor genoeg nieuwe informatie opleverde?!