Deel dit bericht!  

RMO presenteert een unieke Vogelschaal en andere mooie raadsels

Met wat geluk hebben we het onthouden van de geschiedenislessen op de lagere en middelbare school; dat de Romeinen Nederland veroverden en een grens langs de Rijn optrokken, met forten en al. In het Leidse museum van Oudheden is aan die tijd een hele zaal gewijd. Het is de laatst vernieuwde zaal en dus meteen het sluitstuk van een ingrijpende verbouwing. Nieuwe inzichten, nieuwe museumstukken en nieuwe ideeën over presentatie maken de afdelingen een stuk uitdagender, ook deze. De kracht schuilt ‘m erin dat van de bezoeker (liefst) ook enig inlevings- en voorstellingsvermogen wordt gevraagd. ‘Alleen maar’ kijken naar de schoonheid, waarde of uniciteit van de tentoongestelde objecten doet de afdeling geen recht.

Dagelijks leven
De afdeling is nog steeds verdeeld in segmenten, thema’s. Krijg en oorlog komen voorbij, maar ook handel, en religie. Maar het wordt juist spannend doordat de afdeling invulling geeft aan een overwinnaars-effect: de beïnvloeding van de lokale bestaande culturen door de Romeinse. Waar ‘wij’ het zwart-wit leerden van Romeinen en overwonnen volkeren, vertelt RMO het verhaal van het dagelijks leven. En da’s een stuk genuanceerder.

Grens
Er was een grens, de Limes. Daar stonden forten en waren legerplaatsen die het wegennetwerk beheersten. Maar zoals RMO terecht met vraagtekens opmerkt: wat dat een ‘ijzeren gordijn’? Nee. want je ziet de bewijzen liggen. Stenen altaren van schippers die via Friesland – dus over de grens heen – voeren, Friezen die cultuur-elementen van de Romeinen overnamen, Romeins geld dat in het ‘buitenland’ is gevonden. De Romeinen bezetten niet klakkeloos, maar namen aan gebruiken ook over wat ze konden gebruiken. De Romeinse mijlpaal – met daarop ‘nog zeven mijl naar Voorburg’- betekent vooral dat de wereld letterlijk in kaart werd gebracht, niet afgesloten.

Vogelschaal
De afdeling zit vol verhalen. Vanavond is officieel een unieke schaal onthuld. De Vogelschaal – in 2016 in meer dan honderd stukken gebroken, gevonden – is daarvan een voorbeeld. Gemaakt als waskom, maar uiteindelijk gebruikt om de crematieresten van en grafgiften voor drie mensen mee te begraven. Bijzonder omdat het duidelijk maakt dat nadat de Romeinen wegtrokken anderen dat vacuüm vulden, dat rituelen vermengd waren (eerdere volkeren begroeven in aardewerk potten) en uniek omdat er maar één exemplaar van een wasbekken met een vogelkop bekend is. Die roofvogelkop is heel gedetailleerd en niet bedoeld voor een graf; dus wie zijn die twee vrouwen en man geweest en waarom is juist dit zo gedaan? Waren het mensen die zich verbonden voelden, of achten, met de Romeinen?

Stenen herdruk
Meer vragen dan antwoorden. Dat maakt de afdeling leuk. De vitrine met Romeinse munten is op het eerste gezicht een saaie ordening in rijen, als je je niet interesseert voor munten. Totdat iemand je erop wijst dat de munten ook de stabiliteit van het Romeinse rijk, de hoeveelheid keizers, weergeven. De periode waar heel veel munten van liggen uitgestald, is de periode van onrust en veel keizers. En Julius Caesar, helemaal aan het begin van de zaal, zag die er echt zó uit? Of de stenen inscriptie waar de naam van een vermoorde (mogelijke) troonpretendent uit is weggebeiteld en waar een keizerlijke eretitel is bijgebeiteld. Alsof je naar herdrukken van een modern boek staat te kijken, maar dan op één stuk steen.

Lokale goden
Je proberen voor te stellen hoe het was. Dat er een aantal stenen altaren staat voor goden en godinnen die heel lokaal werden aanbeden en waarvan naast dat ene altaar nergens anders, oog niet op schrift, gewag wordt gemaakt. Zundert blijkt dan een eigen ‘godheid’ te hebben gehad en in Zeeland werd Nehalennia vereerd. En die laatste heeft dan ook nog meerdere altaren met meerdere schrijfwijzen. En wat te denken van een altaartje even verderop met drie godinnen en een ‘verkeerde’ tekst? Hoe of waarom is dat zo gekomen?

Waarom??
Er ligt een Romeins bronzen wijnservies – zonder het glaswerk – van een Bataafse(!) boer. Waarom heeft-i dat zo begraven? Of de gouden helm die uit het veen tevoorschijn kwam. Hoe kwam die daar? Waarom zijn er geen botten gevonden? En hoe verklaar je dat er wel een aantal kledingstukken bij lagen? Zijn die spullen ‘gewoon’ verloren? Of is het rituele afwerping van een Romeins uniform na gedane diensttijd? Maar góud weg gooien? Raadsels te over: er staat een grafkist waarvan is vastgesteld dat er een vrouw van 35-50 jaar in is begraven, die nooit werkte gelet op de meebegraven waardevolle en elegante (dames)spulletjes. In de grafkist zit een groot gat. Er is dus ooit iemand ingekropen? Maar waarom haalden de grafschenners niet de hele tombe leeg? Hadden ze haast? Waren ze te dik? Dachten ze dat er verder niets meer te halen viel? Vragen.

Lol
Of deze. Een potscherf met een ingekraste tekst. Een tekst die blijkbaar in Pompeï – een stad waar heel veel ‘graffiti op de muren is gevonden – veel werd gebruikt, omdat-i dubbelzinnig was? Grappig? Erotisch? Zegt u het maar: “allen zwegen stil en keken gespannen toe” staat er. Twintig jaar na de laatste verbouwing is te zien wat de effecten van nieuwe inzichten zijn: nuance en verhalen presenterend, aandacht voor het sámengaan van verschillende (bezetters)culturen, vragen vragen laten. Het eist wat voorstellingsvermogen (ideaal voor de scholen die langs gaan komen: opstellen over antwoorden op vragen als deze). Maar als je je die even gunt, wordt zo’n unieke Vogelschaal plots veel meer dan ‘een uniek stuk’.