Kunstmatige intelligentie: het verschil tussen mens en machine

In het kader van de tentoonstelling BrAInpower in Museum Boerhaave over kunstmatige intelligentie zijn in de afgelopen weken verschillende lezingen georganiseerd over de nieuwe werkelijkheid in het digitale tijdperk. Tom Slootweg, universitair docent Eigentijdse Mediageschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, gaf er afgelopen vrijdag een over de invloed van kunstmatige intelligentie op de geesteswetenschappen. Voordat hij terugkeerde naar het noorden, kwam hij langs bij het Sleutelstadprogramma Cultuur071.

“Mijn lezing ging vooral over de implicaties van kunstmatige intelligentie voor wat we met een chique woord humaniora noemen: de dingen die uit de geest van de mens ontspringen. Ik kom zelf uit de geesteswetenschappen en dit vakgebied ziet zichzelf altijd een beetje als ‘bijzonder’, omdat wij een ander soort onderzoek verrichten dan bijvoorbeeld natuur- en scheikundingen die waarneembare zaken onderzoeken. Wij van de geesteswetenschappen zijn juist geïnteresseerd in wat mensen doen en willen dat graag begrijpen.”

Volgens Slootweg hebben onderzoekers binnen de geesteswetenschappen lang beweerd dat creativiteit iets voor de mens is en dat machines daar niet toe in staat zouden zijn. “Hier moeten we toch op terugkomen. Dall-E is daar een voorbeeld van: een algoritme dat is getraind op een dataset aan beeldende kunst. Ik liet bijvoorbeeld tijdens mijn lezing zien hoe een militair gevechtshelikopter in de stijl van Leonardo da Vinci eruit zou zien. Dall-E spuugt toch hele interessante plaatjes uit.”

Parapluterm
Ondanks dat kunstmatige intelligentie een uitkomst kan bieden, is er ook een debat gaande rondom het gebruik ervan. “Kunstmatige intelligentie, of AI, is eigenlijk een parapluterm voor nieuwe technieken die aan het ontstaan zijn, zoals algoritmes die een tekst kunnen verwerken, patronen herkenen en bewegende of stilstaande beelden kunnen analyseren. Neem bijvoorbeeld gezichtsherkenning als eigenschap van nieuwe digitale camera’s; dat kan interessant zijn voor voor de overheid om mensen op te sporen, maar is tegelijkertijd ook een inbreuk op de privacy van andere burgers. Hoe ver mag de overheid hierin gaan?”.

Ook kustenaars kunnen machine learning gebruiken om bijvoorbeeld inspiratie op te doen voor hun nieuwe werken, maar Slootweg is van mening dat hier ook een keerzijde aan zit. “Laatst werd bekend gemaakt dat kunstenaars softwarebedrijven willen aanklagen. Ik vind dit geen onterechte actie. Algoritmes worden namelijk gevoed door een database gevuld met hun werken. Op basis hiervan kunnen er weer nieuwe werken gemaakt worden, terwijl kunstenaars hier niets voor krijgen. Zij moeten ook geld verdienen. Bedrijven gebruiken eigenlijk originele kunstwerken als gratis grondstof wat zij vervolgens kunnen voeden aan hun algoritme.”

Inspiratie voor studenten
Slootweg houdt zich binnen de Rijksuniversiteit Groningen ook bezig met ChatGPT, een chatbot die teksten genereert. “Ik ben deze week bij een eerste bijeenkomst over ChatGPT geweest. Ik merk dat de meningen van mijn collega’s verdeeld zijn over het gebruik hiervan binnen het onderwijs. Sommigen zien het als een voordeel en vinden dat we ChatGPT moeten intergreren om zo de voor- en nadelen tegen elkaar af te kunnen wegen. Anderen zijn juist minder optimistisch, omdat er zich ook al enkele fraudezaken bij de examencommissie hebben voorgedaan.” Volgens Slootweg kan ChatGPT voor studenten, net als Dall-E voor kunstenaars, dienen ter inspiratie. “ChatGPT verzint soms dingen, omdat de chatbot geen onderscheid tussen echt en nep kan maken. Teksten zijn voor dit algoritme allemaal hetzelfde. Een fantasiewereld in een roman is voor zo’n bot hetzelfde als een onderzoek dat is gepresenteerd door psychologen. Ik wacht de ontwikkeling ervan liever nog even af.”

 

Cultuur Leiden