Deel dit bericht!  

Leidse onderzoekers concluderen: alpenwatersalamanders zijn uitgezet

Leidse biologiestudenten hebben de herkomst van exotische alpenwatersalamanders in Nederland bepaald met een speciale DNA-techniek. Dat meldt de Universiteit Leiden. De dieren zijn uit verschillende uithoeken van Europa afkomstig en zijn waarschijnlijk uitgezet door mensen. Als exoten kunnen zij schadelijk zijn voor de natuur en biodiversiteit.

De alpenwatersalamander is in grote getalen buiten het natuurlijke verspreidingsgebied van het diertje uitgezet. Tot in Nieuw Zeeland aan toe. Van nature komt de amfibie in continentaal Europa voor, inclusief het zuiden van Nederland. Inmiddels zijn alpenwatersalamanders ook in een groot deel van de rest van Nederland te vinden door de introductie van mensen. De beestjes doen het hier goed, want de geïntroduceerde populaties exploderen.

Twee studenten van de Universiteit Leiden en Naturalis Biodiversity Center hebben in samenwerking met RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) uitgezocht waar de voorouders van deze nieuwe populaties oorspronkelijk vandaan komen. Het antwoord werd gevonden na DNA-onderzoek. Vele honderden alpenwatersalamanders zijn genetisch gescreend met DNA barcoding, een techniek waarmee snel en gemakkelijk de lettervolgorde voor een specifiek stukje DNA uitgelezen wordt.

Mysterysalamander
“Daarmee kan het DNA-profiel van een specifieke ‘mysterysalamander’ vergeleken worden met dat van salamanders uit het natuurlijke verspreidingsgebied, om zo de juiste herkomst, of zelfs soort, te bepalen”, vertelt Sam van Veldhuijzen, één van de studenten uit het onderzoeksteam.

De onderzochte salamanders kwamen zowel uit het natuurlijke verspreidingsgebied als uit geïntroduceerde populaties. Een groot internationaal team van wetenschappers hielp de benodigde monsters te verzamelen. In Nederland hielpen ook veel citizen scientists mee door met wattenstaafjes salamanders te ‘swabben’ om zo huidslijm met daarin DNA af te nemen. “Dat DNA legde een ingewikkelde introductiegeschiedenis bloot”, zegt mede-student Jody Robbemont.

Cryptische soorten
De alpenwatersalamander blijkt een apart geval. Waarschijnlijk gaat het niet om een enkele soort, maar om een verzameling van soorten, die qua uiterlijk erg op elkaar lijken. Op het oog zijn ze moeilijk te onderscheiden, maar genetisch gezien zijn deze ‘cryptische soorten’ superverschillend. De nieuwe DNA-resultaten tonen aan dat drie van de vijf cryptische alpenwatersalamandersoorten in Nederland geïntroduceerd zijn. Slechts één daarvan komt ook van nature in Nederland voor. Deze is ook in een groot deel van het land uitgezet waar het dier niet thuis hoort. “De andere twee soorten komen van origine uit Italië, die we ook aantroffen in de Krimpenerwaard, en uit de Balkan, die nu een groot deel van de Veluwe heeft veroverd”, vertelt Robbemont.

Vijver
Dat de alpenwatersalamanders massaal uitgezet zijn, komt waarschijnlijk door hun fraaie uiterlijk met de kenmerkende gele buik. Mensen houden ze daarom bijvoorbeeld als exotische opvrolijker van hun vijver. Van daaruit is het nog maar een kleine stap voor de alpenwatersalamanders om zich verder te verspreiden. Introducties verder van huis wijzen eerder op gedumpte huisdieren. Dat is niet per se goed nieuws. Exoten eten en verdringen inheemse soorten en brengen ziektes met zich mee waar de lokale soorten niet tegen opgewassen zijn. Exotische soorten vormen daardoor één van de grootste bedreigingen voor de lokale biodiversiteit.

Van Veldhuijzen raadt daarom aan om salamanders, kikkers of andere huisdier waarvan afstand moet worden gedaan nooit zomaar vrij te laten in de natuur. “Breng het dier naar de juiste opvang.”