Grote Romeinse dam gevonden in Valkenhorst bij Leiden

Bij archeologisch onderzoek in de Limesbuurt op het terrein van het voormalige marinevliegkamp Valkenburg is een grote dam gevonden. Het is de vierde waterbouwkundige constructie uit de Romeinse tijd die is gevonden op deze onderzoekslocatie. Nergens in Nederland zijn zoveel waterbouwkundige constructies uit de Romeinse tijd onderzocht als in Valkenburg.

Sinds februari van dit jaar wordt archeologisch onderzoek uitgevoerd door archeologen van Archol en ADC Archeoprojecten in opdracht van BPD Bouwfonds Gebiedsontwikkeling. Dat onderzoek gaat vooraf aan de bouw van de toekomstige wijk Limesbuurt in de wijk Valkenhorst waar 5.600 woningen verrijzen.

Hergebruikt
De opgegraven dam is ongeveer 19 bij 34 meter en daarmee een van de grotere dammen uit deze periode die tot op heden in Nederland zijn ontdekt. De dam lag in een circa twintig meter brede geul die in verbinding stond met de Rijn. De bedekte weg is aan beide kanten beschoeid met houten palen die meters diep de grond in gaan. Tussen de palen zijn rietpakketten en graszoden gebruikt om de dam te bouwen.

Aan de bovenzijde van de palen lagen balken die de palen bijeen moesten houden. Een van de balken bevat sporen die erop wijzen dat deze hergebruikt is. Diverse reparaties aan de dam wijzen erop dat deze te lijden heeft gehad van grote overstromingen.

Geul
Opvallend is dat de loop van de geul is verlegd door de aanwezigheid van de dam. Nog onduidelijk is of dit de bedoeling was van de dambouwers of dat de verlegging van de geul een onbedoeld effect was van de aanleg van de dam. De geul waarin de dam is gelegen, splitst zich na circa honderd meter op in twee kleinere zijtakken. In een van deze zijtakken troffen de archeologen eerder al drie brugconstructies aan uit de Romeinse tijd. Er zijn aanwijzingen dat er nog een dam in de geul ligt, waarmee de teller wat betreft waterbouwkundige constructies op vijf komt te staan.

Legioenskamp
Bij het onderzoek dat in 2020 bij het legioenskamp werd gedaan, zijn ook al vier houten duikers ontdekt in een watergang die direct grenst aan het huidige onderzoeksgebied. Dit brengt het totaal aan waterbouwkundige constructies op een betrekkelijk klein gebied op tenminste negen: twee dammen, drie brugconstructies en vier duikers. Er zijn nergens in Nederland zoveel waterbouwkundige constructies gevonden als op en rond de huidige onderzoekslocatie.

Schoenen
Er zijn naast een eerder gevonden houten brug ook twee Romeinse leren schoenen naast elkaar aangetroffen. Hoewel de schoenen deels zijn vergaan, is inmiddels zeker dat het om een  bij elkaar horend paar gaat. Het gaat om zwaar bespijkerde mannenschoenen, maat 42/43, die helemaal zijn doorgesleten langs de buitenkant van de hiel en dus duidelijk heel lang in gebruik zijn geweest. Ze kunnen worden gedateerd tussen 175 en 225 na Christus. De zool loopt uit tot een vrij scherpe punt, waardoor de schoen iets weg heeft van een cowboylaars. De bespijkering onder de zool kan wijzen op militair gebruik, maar dat is niet zeker: in deze periode werd bespijkering door iedereen gedragen.

Asterix en Obelix
Er worden vaker leren schoenen uit de Romeinse tijd gevonden. Ook in Katwijk. Dat is op zich dus niet zo bijzonder. Wat in dit geval echt uitzonderlijk is, is dat het hier een páár betreft: een linker- en rechterschoen. Nog bijzonderder en zelfs ronduit uniek in Nederland is de context: de schoenen zijn niet samen weggegooid (bijvoorbeeld in een afvalkuil), maar zijn gevonden in de positie waarin de eigenaar, mogelijk een Romeinse soldaat, ze ooit verloren is. Dat maakt deze vondst een geweldig inkijkje in een hele specifieke gebeurtenis uit de Romeinse tijd.

Een welbekend plaatje uit de stripserie Asterix en Obelix, waarin Obelix een Romeinse soldaat zo uit zijn schoenen slaat.

Het doet denken aan een bekende scene uit Asterix en Obelix, waarbij een Romeinse soldaat uit zijn schoenen wordt geslagen. Toch is hier iets anders aan de hand: de schoenen hebben zichzelf vastgezogen in de modder en de klei, en de eigenaar kon alleen maar wegkomen door de schoenen achter te laten in de blubber. Dat is een situatie die zeer herkenbaar is voor de archeologen in het veld. Misschien was dat, omdat ze duidelijk al wat ouder waren, niet zo’n hele grote ramp, maar toch zal hij er destijds zeker niet blij mee zijn geweest.

Wethouder Jacco Knape van gemeente Katwijk (Erfgoed): “Bijzonder dat er weer mooie, unieke vondsten zijn gedaan die ons doen leren over de vroegere tijd. Het paar schoenen uit de Romeinse tijd geven een uniek inkijkje in het dagelijks leven van een Romeinse soldaat. Je ziet de situatie bijna voor je!”

Voor foto’s van de damconstructie en de schoenen, zie: bijlagen. Alle beelden zijn op verzoek in hogere resolutie beschikbaar. In het Word-document staan de foto-onderschriften bij de afbeeldingen.

 

Archeologen: ‘Naast de brug vonden we ook een uniek paar schoenen’

Cultuur Leiden Regio Wetenschap