Boek en lezing over 150 jaar Toonkunstorkest Leiden

Leiden, 20 april 2025 om 10:52 uur door Cor Klein

Het is niet het oudste orkest van Leiden, maar met een leeftijd van 150 jaar kent het Toonkunstorkest Leiden een interessante historie. Voor Simon Andriesen, al zo’n 35 jaar cellist in het orkest, reden om zich in de geschiedenis van het orkest te verdiepen, er een boek over te schrijven en er op dinsdagavond 22 april een lezing over te geven in de Lokhorstkerk aan de Pieterskerkstraat 1 in Leiden. Deze door de Historische Vereniging Oud Leiden georganiseerde lezing wordt omlijst door muziek van een aantal orkestleden.

“Tot voor kort wisten we eigenlijk niet hoe oud het orkest was”, vertelt Andriesen bij het Sleutelstadprogramma Cultuur071. “Volgens overlevering was bekend dat de lustrumviering altijd plaatsvindt in een jaar dat eindigt op een 4 of een 9. Maar het hoeveelste lustrum dat dan is, dat wist niemand. Ik ben toen ons ‘archief’ gaan bekijken. Maar van twee boodschappentassen en een grote verhuisdoos vol met ongeordende papieren, mappen en knipsels werd ik niet veel wijzer. Via de archieven van de ‘Maatschappij voor de Toonkunst’, die ik bij Erfgoed Leiden en Omstreken heb kunnen inzien, kwam ik een stuk verder.”

Muziekschool
Volgens Andriesen begint de voorgeschiedenis van het orkest bij deze Maatschappij voor de Toonkunst. “Dit was een in 1834 opgerichte vereniging die zich als doel had gesteld, door de oprichting van een muziekschool, het muziekonderwijs in Leiden te verbeteren. Het duurde echter nog veertig jaar voordat in de bestuursvergadering van 12 september 1874 werd besloten ook een orkest op te richten. Dat was feitelijk de geboorte van het Toonkunstorkest Leiden.”

Koningin Sophie
In zijn boek gaat Andriesen onder andere in op de directeuren van de Maatschappij en de twintig dirigenten die in de afgelopen anderhalve eeuw bij het orkest de revue zijn gepasseerd. In het boek en tijdens de lezing maken we kennis met een aantal van hen. Sommigen waren zeer belangrijk voor het muziekleven in Leiden in de negentiende eeuw, zoals Adriaan Wetrens. Om de twee jaar organiseerde hij in de Hooglandse Kerk een tweedaags muziekfestival dat bezoekers trok uit het hele land, waaronder de echtgenote van Koning Willem III, Koningin Sophie. Wetrens was ook dirigent van Sempre Crescendo, het oudste Leidse orkest. Hij was zo populair dat het bestuur van dat orkest nog steeds jaarlijks op zijn geboortedag zijn graf op begraafplaats Groenesteeg schoonmaakt en er een glas drinkt ter gelegenheid van zijn verjaardag.

Stampvol
Wat het orkest ook vrij bijzonder maakt zijn de regelmatige muziekreizen naar het buitenland. Er zijn in de loop van de jaren heel wat reizen gemaakt naar België, Duitsland, Engeland en Frankrijk, maar ook Zwitserland, Polen en Turkije zijn bezocht. Andriesen, die in zijn boek een hoofdstuk aan deze reizen wijdt, beschouwt het optreden in het Belgische Gent als een van de mooiste die hij heeft meegemaakt. “Daar gaven we in 2015 een concert in de Sint-Baafskathedraal. Door de aanwezigheid van het beroemde schilderij Lam Gods van de gebroeders Van Eyck was het, zoals altijd, erg druk in de kerk. Iedereen die binnenkwam om het schilderij te bekijken bleef echter ook luisteren naar ons optreden, waardoor die gigantisch grote kathedraal uiteindelijk stampvol was. We hebben nog nooit zo’n groot publiek gehad.”