De Universiteit Leiden viert haar 450-jarig bestaan. Aanleiding voor een terugblik, maar ook voor reflectie op de toekomst. Historicus Pieter Slaman, verbonden aan de universiteit, sprak in het programma Kennismakers over de roerige geschiedenis van de universiteit én over de toenemende druk op de academische vrijheid wereldwijd.
“Wat wil je nog meer dan beginnen bij Willem van Oranje”, begint Slaman. Als huishistoricus van de Universiteit Leiden heeft hij de luxe te kunnen werken in het hart van vierenhalve eeuw academische geschiedenis. Leiden werd in 1575 gesticht als beloning voor het verzet tegen de Spanjaarden, en groeide uit tot een internationaal centrum van kennis.
Kennismakers Gideon Roggeveen en Gerry van Bakel in gesprek met huishistoricus van Universiteit Leiden Pieter Slaman over verleden, heden en toekomst.
Die status kwam niet vanzelf. “In het begin was Leiden een koude, natte ambachtsstad zonder enige academische reputatie”, zegt Slaman. “Maar de Staten van Holland betaalden forse salarissen. Daarmee haalden ze grote namen naar de stad.” Dankzij een combinatie van geld, drukpersen en een slim aanstellingsbeleid werd Leiden een Europese topuniversiteit.
Glans
Maar zoals zo vaak, kende ook deze geschiedenis dieptepunten. In de achttiende eeuw daalde de kwaliteit en bleven internationale studenten weg. Pas in de late negentiende eeuw herwon de universiteit haar glans, onder andere dankzij wetenschappers van naam en faam zoals de natuurkundige en Nobelprijswinnaar Kamerlingh Onnes en sterrenkundige De Sitter.
Toch kijkt Slaman niet alleen naar de geschiedenis van de universiteit. Tijdens een symposium over academische vrijheid uitte hij vorige maand zijn zorgen over ontwikkelingen in de Verenigde Staten. “In plaats van ruimte voor debat zie je nu dat wetenschappers letterlijk het zwijgen wordt opgelegd. Dat is geen discussie meer, dat is onderdrukking.”
Toegang
De gevolgen zijn volgens Slaman ook in Nederland merkbaar: “Minder studenten willen naar de VS, wetenschappers haken af bij internationale conferenties. Wat daar gebeurt, raakt ons allemaal. Zelfs medische databanken zoals PubMed kunnen worden gecensureerd. Dan gaat het niet meer alleen om wetenschap, maar om onze directe toegang tot informatie.”
Toch ziet Slaman ook veerkracht. De Nederlandse universiteiten werken samen om de toegankelijkheid van kennis te monitoren. “Het is belangrijk dat we als samenleving grip houden op wat er gebeurt. Alleen in een open, democratische samenleving kan wetenschap écht bloeien.”
Fototentoonstelling
Het jubileumjaar wordt gevierd met onder meer een fototentoonstelling in de Leidse Hortus, over 450 jaar onderwijs en studentencultuur. “De universiteit is na de waterschappen de oudste instelling van Nederland”, zegt Slaman met gepaste trots. “Dat zegt natuurlijk wel wat. Het is iets waar altijd behoefte aan is en zal zijn.”
Sleutelstad Media
Middelstegracht 87A
2312 TT Leiden
E-mail
redactie@sleutelstad.nl
Telefoon Redactie
071 - 5235907
