Onderwijs of toetsfabriek: Hogeschool Leiden zoekt de balans

Toetsen roepen bij veel mensen beelden op van stress, faalangst en eindeloze examens. Maar volgens toetsdeskundigen Corine Balder en Job Lafeber van Hogeschool Leiden kan het ook anders. Een visie op een toekomst waarin toetsing studenten helpt in plaats van belemmert.

“Ik help mijn collega’s om goede toetsen te maken en ook om na te denken over toetsen”, zegt Job Lafeber, die jarenlang les gaf aan toekomstige leraren. “Doen we eigenlijk wel het goede? Nemen we niet te veel toetsen af, waardoor leerlingen gedemotiveerd raken? Het gaat erom helder te krijgen of een toets wel aansluit bij wat je probeert te bereiken met je lessen.”

Corine Balder vult aan: “Ik ben verzeild geraakt in een toetscommissie. De examencommissie is er verantwoordelijk voor dat die toetsen meten wat ze beogen te meten, zodat het diploma dat we afgeven ook staat voor de inhoud die we zeggen af te leveren als opleiding.”

Kennismakers Gideon Roggeveen en Gerry van Bakel in gesprek met toetsdeskundigen Corine Balder en Job Lafeber van Hogeschool Leiden.

Leerproces
Op de vraag of zij voor of tegen toetsen zijn, antwoorden beiden genuanceerd. Balder is helder: ‘Zo weinig mogelijk. Niet in de vorm van eindbeoordeling. Wel om tussentijds te meten hoe het gaat. Maar dan liever niet voor een cijfer, maar om te kijken waar staat iemand in zijn leerproces.” Lafeber ziet ook risico’s bij te veel toetsdruk. “Sommige studenten stoppen met leren als ze niet meer getoetst worden”, zegt hij. “Maar als je te veel toetsen afneemt, dan zijn ze alleen maar van drempel naar drempel aan het rennen. En daar leren ze ook niks extra’s van.”

Formatief
Balder en Lafeber pleiten voor formatieve toetsing. Dat is toetsen zonder cijfer, gericht op feedback. “Wat je als docent doet”, zegt Lafeber, “is zichtbaar maken waar de student of leerling staat. En daar je lessen op aansluiten. Dan wordt het veel leuker om te leren.”

“Het leuke van dat woord feedback is dat het tegenwoordig breder wordt ingevuld”, voegt Balder toe. “Niet alleen aangeven wat fout is, maar ook kijken naar de manier waarop leerlingen en studenten tot een resultaat komen, hoe ze studeren en het beste iets nieuws leren. En ook hun persoonlijke kwaliteiten benoemen.”

Feedbackgeletterdheid

Met de komst van kunstmatige intelligentie (AI), verandert ook de toetspraktijk. “Er zijn leerlingen die gewoon ChatGPT gebruiken en het antwoord inleveren”,  zegt Lafeber. “En docenten die het ook nakijken met AI. Dan ben je elkaar aan het bezighouden.” Daarom is feedbackgeletterdheid een belangrijk thema op het komende festival ‘Leren van Toetsen’ dat de Hogeschool Leiden organiseert op vrijdag 6 juni.

“Hoe geef je feedback, hoe ontvang je het, hoe verwerk je het in je leerproces? Dat noemen we feedbackgeletterdheid”, legt Balder uit.
”Ik zou willen dat het plezier van het leren veel meer centraal staat,” zegt Balder. “Toetsen is geen fijn onderwerp. Mensen associëren het met zweet, stress, spanning. En dat blokkeert het leren.”

Examentip
Tot besluit deelt Lafeber een verrassende tip voor studenten met multiplechoice-examens: “Als je het antwoord niet weet: kies altijd antwoord B. Daar hebben ze onderzoek naar gedaan. Dat wordt het vaakst gekozen door docenten als goed alternatief.”

Leiden Onderwijs Wetenschap Kennismakers