Paul Gundlach schreef biografie 'Land van de kunstnier'

De kunstnier is een uitvinding van de Leidse Willem Kolff. Maar in de jaren dertig en veertig kreeg Kolff er in zijn geboortestad niet de handen voor op elkaar. Verpleegkundig specialist Paul Gundlach ging op onderzoek uit en schreef de biografie ‘Het land van de kunstnier’.

“Willem Kolff was een internist en een uitvinder”, vertelt Paul Gundlach. “Hij is geboren in Leiden, maar een jaar later verhuist hij omdat zijn vader elders een baan krijgt. Voor zijn studie medicijnen keert Kolff terug naar Leiden. Maar voor zijn specialisatie vertrekt hij in 1937 naar Groningen. In het academisch ziekenhuis in Groningen zag hij een jonge boerenzoon sterven aan een nierziekte. Kolff bedacht toen dat het toch mogelijk moet zijn de nierfunctie over te laten nemen door iets mechanisch. Een revolutionaire gedachte.”

Kennismakers-presentatoren Gerry van Bakel en Gideon Roggeveen in gesprek met Paul Gundlach over de kunstnier.

Er was vanuit de medische wereld veel weerstand tegen een kunstnier. “Men vond het interessantdoenerij. Het zou toch niet mogelijk zijn. Kolff was een streber, trapte wel eens op wat tenen, maar kon mensen ook overhalen om hem te helpen. En die hulp kreeg hij van professor Polak Daniels. In 1939 begon Kolff met een bevriende collega aan de bouw van de eerste kunstniermodellen. Maar toen brak de Tweede Wereldoorlog uit. Polak Daniels, een Joodse arts, wilde niet onder het nazi-regime leven en pleegde zelfmoord.”

Kampen
Daarop vertrok Kolff naar een klein streekziekenhuis in Kampen. “Het was een nieuw ziekenhuis, er waren nog niet zoveel regels en ze zochten een internist.” Kolff stelde als voorwaarden een röntgenapparaat en dat hij zijn kunstnier verder mocht ontwikkelen. “Hij haalde zijn onderdelen overal vandaan. Het was echt pionieren. Zijn eerste zestien patiënten komen te overlijden. Maar zijn zeventiende patiënt, een vrouw met acute nierschade overleeft het. Als eerste ter wereld.”

Amerika
Het was een noviteit en dat wordt niet direct overal omarmd. Al deed het Leids Academisch Ziekenhuis, de voorloper van het huidige LUMC, een poging het kunstniermodel over te nemen. Maar Kolff was naar Amerika en de kennis bleef in Kampen. In Amerika zette Kolff zijn werk voort, niet alleen met de kunstnier, maar ook met bijvoorbeeld een kunsthart.

In Rotterdam neemt een arts het stokje over. Maar eind jaren vijftig komt er een nieuw model vanuit Amerika op de markt en dan gaat het snel. Al duurt het nog lang voor er op meerdere plekken in Nederland dialyse mogelijk wordt. Eind jaren zestig wordt de Nierstichting opgericht. Om geld in te zamelen.

Kennismakers is een programma op Sleutelstad.nl over wetenschap, onderzoek en onderwijs. Elke dinsdagavond van 19.00-21.00 uur. Ideeën, tips? Mail ons op kennismakers@sleutelstad.nl.

Leiden Onderwijs Wetenschap Kennismakers