JuMBO's, planetoïdes en chaos: welkom in het universum van sterrenkundige Simon Portegies Zwart

Sterrenkundige Simon Portegies Zwart verwees JuMBO’s naar het rijk der fabelen en kreeg een planetoïde naar zich vernoemd. Dat zou je ook een sprookje kunnen noemen. Maar dat heeft niets met elkaar te maken zegt de onderzoeker van de Universiteit Leiden en de Sterrenwacht. In het heelal heerst de chaos. En planetoïden zijn niet zo zeldzaam.

“Ik wist niets van die planetoïde af”, zegt Portegies Zwart in zijn bescheiden werkkamer in het Gorleusgebouw op het Leiden Bio Science Park. “Ik kreeg eerst een mail met een felicitatie met mijn nieuwe baan. Even dacht ik: ben ik ontslagen? Maar toen kwam er een mail over planetoïde 12946. En die heet nu dus Portegieszwart.” Datzelfde overkwam nog zestien andere mensen, waarvan een handvol eveneens bij de Universiteit Leiden werkt.

Verslaggeefster Gerry van Bakel in gesprek met Simon Portegies Zwart over planetoïdes, juMBO’s en chaos.

Een planetoïde is een brok steen, ter grootte van een paar kilometer en eigenlijk overgebleven uit de tijd dat er in het zonnestelsel planeten werden gevormd. Zijn planetoïde zal niet echt meer een nieuwe planeet kunnen vormen, vreest Portegies Zwart. “Zou wel leuk zijn natuurlijk. Maar dat zit er niet in. Om goed samen te klonteren moeten die brokstukken meer tegen elkaar aanschurken dan echt botsen. We hebben als groep die nu een planetoïde naar zich vernoemd weet wel contact, via de mail. En we delen ook wel kennis. Ik heb nu een filmpje van een seconde of drie van 12946 Portegieszwart.”

Zooitje
De naamgever van de planetoïde die ergens tussen Mars en Jupiter in 3,7 jaar zijn rondje om de zon draait, is breed geïnteresseerd als het om sterren en planeten gaat. “Er zijn eigenlijk twee dingen die ik belangrijk vind. De vorming en ontstaan van het zonnestelsel. Maar ook de chaos. En dat is in de sterrenkunde een wat verwaarloosd terrein. Terwijl het zonnestelsel chaotisch is, net als de beweging van sterren. Alle hydrodynamica in het heelal. Het is allemaal chaotisch. En dat beïnvloedt enorm de manier waarop we naar het heelal kijken. We denken dat alles deterministisch is. Maar eigenlijk is het allemaal een beetje een zooitje.”

JuMBO
En hij sloeg ook aan op de aankondiging van de JuMBO’s, Jupiter-Mass Binary Objects, waargenomen met de James Webb telescoop. Het zou gaan om twee planeten die om elkaar heen draaien, zonder dat er een ster tussen zit. “Dat kan helemaal niet, wie heeft dat besteld? Het is natuurlijk fantastisch. Een waarneming die eigenlijk niet kan. Maar uiteindelijk bleek het toch niet te kloppen. Maar het zet me wel aan om op een andere manier naar zaken te gaan kijken. Zo werkt wetenschap.”

Naast Simon Portegies Zwart kregen ook Nienke van der Marel, Frans Snik, 
Ignas Snellen, 
Michiel Rodenhuis en 
Koen Kuijken, allen verbonden aan de Universiteit Leiden, een planetoïde naar zich vernoemd.

 

Kennismakers is een programma over wetenschap, onderwijs, onderzoek en innovatie. Op dinsdag 2 september begint om 19.00 uur de eerstvolgende uitzending op Sleutelstad.nl. Heb je ideeën, tips of nieuws of wil je meewerken aan Kennismakers? Mail naar Kennismakers@sleutelstad.nl.

Leiden Wetenschap Kennismakers