Rechtbank wijst ontslag hoogleraar archeologie af ondanks grensoverschrijdend gedrag

Het is volgens de rechtbank in Amsterdam voldoende aannemelijk dat een hoogleraar archeologie zich tijdens haar dienstverband aan de Universiteit Leiden schuldig heeft gemaakt aan langdurig grensoverschrijdend en onacceptabel gedrag. Toch wijst de kantonrechter het verzoek tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst van de universiteit af en stelt zij dat de universiteit beter eerst een ‘helingsproces’ met de hoogleraar kan doorlopen.

De kantonrechter gaat in de beschikking uit van de juistheid van de bevindingen van de tijdelijke, onafhankelijke onderzoekscommissie die de universiteit instelde na een groot aantal meldingen over het gedrag van de hoogleraar dat ook in die tijd als onaanvaardbaar kan worden bestempeld. De rechter noemt de weergave van de bevindingen in het adviesrapport ‘transparant’ en spreekt van ‘een uitgebreid en zorgvuldig onderzoek’.

De kantonrechter is dus stellig over het grensoverschrijdende gedrag: “De verklaringen van de melders zijn overtuigend, consistent en duidelijk. De hoogleraar kan met name worden verweten dat zij onvoldoende oog heeft gehad voor wat haar gedrag met andere mensen deed.” Daarnaast stelt de kantonrechter vast dat twee in het adviesrapport van de commissie genoemde ernstige schendingen van wetenschappelijke integriteit hebben plaatsgevonden. Het gaat om het extraheren van tanden uit menselijke resten zonder toestemming in 2009 en het werken zonder voorafgaande schriftelijke vergunning in Grenada in 2015.

Ontbindingsverzoek
Ondanks die bevindingen gaat de kantonrechter niet mee in het verzoek van de universiteit om de arbeidsovereenkomst met de hoogleraar op dit moment te ontbinden. Zij vindt dat de universiteit nu eerst de mogelijkheid van ‘heling’ – bijvoorbeeld in de vorm van mediation – dient te onderzoeken, zoals ook de onafhankelijke onderzoekscommissie adviseerde. “Eerst dienen partijen met elkaar en de faculteit in gesprek te gaan over gewenst en ongewenst gedrag en de wijze waarop de voor iedereen verdrietige kwestie op een zinvolle wijze kan worden opgelost.”

Pensioen
Een extra argument hierbij is volgens de kantonrechter dat de pensioengerechtigde leeftijd van de hoogleraar nadert en dat ontbinding van het dienstverband voor haar verstrekkende gevolgen heeft en voor de universiteit financieel kostbaar is. De rechter acht het mede in dat licht redelijk om het dienstverband te laten voortduren tot het pensioen van de hoogleraar. In die tijd kan getracht worden het geadviseerde helingsproces vorm te geven. De kantonrechter oordeelt dat de hoogleraar de mogelijkheid moet krijgen om zich alsnog te bezinnen op haar gedrag en de wijze waarop dat, in elk geval door de melders, is ervaren.”

Ook de universiteit past volgens de kantonrechter de nodige reflectie. De kantonrechter stelt dat de universiteit het verwijt kan worden gemaakt dat er geen controle of toezicht is geweest op het werk van de hoogleraar tijdens veldwerk en dat zij tijdens haar dienstverband niet is aangesproken op haar gedrag of handelwijze. De universiteit heeft daarnaast te snel besloten te streven naar ontbinding van de arbeidsovereenkomst. De hoogleraar had volgens de kantonrechter meer tijd moeten krijgen om na te denken over de verwijten en de mogelijkheid moeten krijgen haar gedrag aan te passen.

Gebouwverbod
De kantonrechter wijst het tegenverzoek van de hoogleraar af om weer toegang te krijgen tot openbare gebouwen terreinen van de universiteit. Omdat voldoende aannemelijk is geworden dat zij tijdens haar dienstverband langdurig ongewenst gedrag heeft vertoond, moeten er eerst gesprekken plaatsvinden in het kader van het geadviseerde helingsproces. Pas daarna kan worden beoordeeld welke verdere maatregelen passend zijn en of het gebouwverbod kan worden opgeheven. De kantonrechter wijst ook de andere (tegen)verzoeken van de hoogleraar af, zoals de gevraagde rectificatie op de website, het horen van getuigen en vergoeding van kosten van rechtsbijstand van de hoogleraar.

Het College van Bestuur van de Universiteit Leiden stelt in een eerste reactie positief te zijn over het feit dat de hoofdzaak, namelijk het ernstige, ongewenste en verwijtbare gedrag van de hoogleraar volgens de kantonrechter voldoende aannemelijk is, en twee ernstige schendingen van Wetenschappelijke Integriteit vaststaan. “Deze uitspraak is daarmee vooral ook een erkenning van het jarenlange leed dat de melders is aangedaan, die zo moedig naar voren zijn gestapt.”

De universiteit zegt verder aan de slag te gaan met de aanbevelingen van de rechter. “We begrijpen dat. We zijn een lerende organisatie en willen als bestuur ook kritisch naar onszelf kijken en uit deze casus lessen trekken.”

Leiden Maatschappij Onderwijs