Nieuw boek over een bijzondere periode uit de Leidse geschiedenis

Leiden, 12 oktober 2025 om 13:30 uur door Cor Klein

‘Van verval naar vernieuwing’ is de titel van een boek over een bijzondere periode uit de Leidse geschiedenis, dat op 15 oktober verschijnt bij Primavera Pers. Het boek van de auteurs Arie de Jong, Bart van der Steen, Dik Toet en Werner Zonderop beschrijft de periode 1970-1985, waarin Leiden transformeerde van een vervallen, armoedige en verarmde stad tot de huidige welvarende en bruisende gemeente.

Ooit was Leiden een bloeiende industriestad, met veel grote fabriekscomplexen, waar duizenden Leidse inwoners werkzaam waren. In de loop van de jaren zestig verdween echter in hoog tempo vrijwel alle industrie uit de stad. De metaalindustrie, textielfabrieken, conservenfabrieken en drukkerijen verhuisden naar andere delen van het land, naar het buitenland, of gingen failliet.

Verpauperd
Volgens De Jong had het ineenstorten van de industrie grote gevolgen voor de stad. “Die grote fabriekscomplexen, vooral gevestigd in de binnenstad van Leiden, kwamen leeg te staan en raakten verpauperd. Veel oudere en laagopgeleide Leidenaars raakten hun baan kwijt en werden werkloos. Daar kwam bij dat de stad grote sterk verouderde arbeiderswijken kende, met in die periode woningen van zeer slechte kwaliteit. Zelfs in de jaren zeventig was een groot aantal van die woningen nog niet eens op het riool aangesloten en werd er op de grachten en de singels geloosd.”

Daadkrachtige bestuursstijl
Zo snel als het verval intrad, zo snel begon ook de periode van herstel. Volgens De Jong een gevolg van het samenkomen van verschillende ontwikkelingen. “Er heerste grote ontevredenheid onder de bevolking die zag dat het zo niet verder kon, er waren actiecomités, studenten roerden zich en binnen de universiteit ontbrandde de democratiseringsstrijd, de werkloosheid liep hard op met veel inwoners in de bijstand. Kortom de stad was op doodlopend spoor terecht gekomen.

Een belangrijke gebeurtenis was de gemeenteraadsverkiezing van 1974, waarna een nieuwe generatie jonge en ambitieuze stadsbestuurders aantrad, met wethouders als Cees Waal en Hans van Dam. Zij brachten een andere, vooral daadkrachtige bestuursstijl mee.” Volgens Van der Steen stond dat nieuwe stadsbestuur voor grote opgaven. “Er werd binnen de Leidse ambtenarij wel eens gezegd dat alle steden problemen kenden, maar dat Leiden ze allemaal had. Leiden richtte zich op een ambitieus stadsvernieuwingsprogramma, waarbij de binnenstad werd aangepakt, zo’n vijfduizend woningen werden gerenoveerd of herbouwd, de Merenwijk verder vorm kreeg en gestart werd met de bouw van een compleet nieuwe wijk, de Stevenshof.”

Tientallen miljoenen
Om het herstel van de stad te kunnen bekostigen vroeg het gemeentebestuur de artikel 12-status aan, waarbij Leiden extra geld van het Rijk ontving, maar wel onder verscherpt toezicht kwam te staan. “Eindelijk zette het stadsbestuur zich over de trots heen en erkende dat hulp van de rijksoverheid nodig was”, zegt De Jong. “Leiden heeft lang de artikel 12-status gekend, een periode waarin vele tientallen miljoenen voor het stadsherstel zijn binnengehaald. Ik zeg wel eens dat na het beleg en ontzet van de Leiden in 1574, dit eigenlijk de tweede bijzondere periode in de Leidse geschiedenis was.”

Het eerste exemplaar van het boek ‘Van verval naar vernieuwing’ wordt woensdagavond 15 oktober in de Raadzaal van het Leidse stadhuis aangeboden aan burgemeester Peter Heijkoop en is daarna voor twintig euro te koop in de boekhandel.