Femicide Monitor: 'Doel is de discussie voorzien van data'

In ons land komen zo’n veertig vrouwen per jaar door geweld om het leven. In ruim de helft van de gevallen is de dader een (ex)-partner. Dat heet femicide. Een woord dat steeds meer bekendheid krijgt. In Leiden is dit jaar de Femicide Monitor gelanceerd. Esmee Turpijn en Floor van Dalen werken mee aan het vullen en analyseren van deze database.

Van Dalen is forensisch psycholoog en Turpijn heeft een achtergrond in onderzoek naar veiligheid en geweldpleging. Ze werken nu bij de Universiteit Leiden aan de Femicide Monitor. Binnenkort komt er nog een promovendus bij. “Femicide is het vermoorden van een vrouw, omdat zij een vrouw is”, zegt Turpijn. “Maar in de Femicide Monitor komen alle zaken van vrouwenmoord en doodslag terecht. Omdat er nog geen wetenschappelijk sluitende definitie is van femicide. Dus dat kan ook gaan om een roofmoord.”

Lisa
De gewelddadige dood van de 17-jarige Lisa in Amsterdam zette deze zomer femicide hoog op de agenda. Overal in het land werden fietstochten en demonstraties georganiseerd. Ook in Leiden en Zoeterwoude. De aandacht ging daarbij uit naar het gevaar op straat en de spreekwoordelijke ‘enge man in de bosjes’. “De moord op Lisa is ongelooflijk erg en het is verschrikkelijk wat daar is gebeurd”, zegt Floor van Dalen. “Maar dat is bijna een atypische moord binnen onze monitor. In de afgelopen tien jaar gaat het om één of twee gevallen, één procent, geloof ik.”

De enorme aandacht voor deze zaak, geeft toch ook steun aan het onderzoek van Turpijn en Van Dalen. “Wij krijgen nu van alle kanten ontzettend veel aandacht. Er komen berichten van middelbare scholieren die hun profielwerkstuk over de Femicide Monitor willen schrijven en je ziet ook dat de Tweede Kamer het weer meer oppakt. Dat er initiatiefnota’s worden goedgekeurd die aansturen op preventie en het onderzoek ondersteunen.”

Nuance
Nederland scoort slecht in vergelijking met andere Europese landen en lijkt het slechtste jongetje van de klas. Maar daarin willen Van Dalen en Turpijn toch wat nuance aanbrengen. “We hebben een cijfer van rond de 0,53”, zegt Van Dalen. “Frankrijk zit al op 0,68 per 100.000 inwoners en Finland scoort met 0,99 nog hoger. En dan gaat het om aantallen van femicide per 100.000 inwoners van een land. Dus eigenlijk valt het relatief gezien mee. Maar we hebben het wel over zo’n veertig vrouwen per jaar. Het zijn allemaal verschrikkelijke verhalen. Wat er allemaal speelt aan intieme terreur en ellende. En er zijn ook heel veel gevallen die niet eindigen in moord, maar waarbij die vrouwen wel al die ellende meemaken.”

Variabelen
De Femicide Monitor is in april van dit jaar gelanceerd door hoogleraar Marieke Liem van de Universiteit Leiden. “Het is een database met 180 variabelen”, zegt Turpijn. “We noteren op welke dag het delict heeft plaatsgevonden, of in ieder geval is geregistreerd, de relatie tussen dader en slachtoffer, of er ook kinderen aanwezig waren. Maar ook het type doding.  Denk aan bijvoorbeeld intiem partnergeweld, roofmoord, burenruzie. Of iemand is neergestoken of neergeschoten. We proberen een zo breed mogelijk beeld te krijgen van wat er nou eigenlijk is gebeurd. Met de Femicide Monitor meer context geven aan de doding.”

Vaak is er al meerdere keren aangifte gedaan of een melding gemaakt bij de politie, voordat er een vrouw wordt vermoord. “Tot nu toe hebben we dat nog niet onderzocht, maar dat zit er wel aan te komen. Dat is waar we de komende vier jaar aan willen gaan werken, om ook dit soort dingen in kaart te brengen. Is er al een melding geweest bij de politie? Is er eerder contact geweest met een huisarts of hulporganisaties zoals Veilig Thuis? Het doel van de monitor is om de discussie over femicide van betrouwbare data te voorzien.”

Kennismakers Gideon Roggeveen en Gerry van Bakel in gesprek met Floor van Dalen en Esmee Turpijn over de Femicide Monitor. 

Leiden Onderwijs Wetenschap Kennismakers