Lenferink onthult gevelsteen Volksgebouw

Burgemeester Lenferink onthult op zaterdag 1 mei om 14.00u een gevelsteen bij het voormalige Volksgebouw aan de Herengracht. De gevelsteen is een initiatief van de Dirk van Eck-Stichting en het Humanistisch Verbond Leiden.

Aansluitend presenteert de Dirk van Eck-Stichting om 15.00u haar nieuwe jaarboek in de Tuinzaal van café-sociëteit De Burcht.

Het voormalige Volksgebouw aan de Herengracht bood van 1919 tot 1940 onderdak aan alle sociaal-democratische verenigingen in Leiden. De Leidse SDAP-voorman Dirk van Eck was medeoprichter van dit Volksgebouw. Het is een langgekoesterde wens van de Dirk van Eck-Stichting om haar naamgever te eren met een gevelsteen op een passende plaats. Deze wens werd reeds enkele jaren geleden financieel ondersteund vanuit het Humanistisch Verbond Leiden. Dirk van Eck werd van deze afdeling in 1947 de eerste voorzitter.

Aansluitend aan de onthulling presenteert de Dirk van Eck-Stichting om 15.00u haar nieuwe jaarboek in de Tuinzaal van café-sociëteit De Burcht. Burgemeester Lenferink zal hier ook een korte toespraak houden. Het nieuwe Jaarboek 2003 van de Dirk van Eck-Stichting bevat artikelen waarin onder andere aandacht wordt besteed aan de geschiedenis van het Gereformeerde Arme Mannen- en Vrouwenhuis in de periode 1818-1883, de dekenfabriek Zaalberg in 1913, het communistische verzet in en rond Leiden in de Tweede Wereldoorlog, geïllustreerd aan de hand van herinneringen van Jan Olivier (1913-1993), en een overzicht van de Leidse oorlogsgedenktekens en –monumenten.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar vooral rond de invoering van het algemeen kiesrecht groeiden de SDAP en de vakbonden als kool. De behoefte aan een eigen gebouw voor het houden van vergaderingen en andere activiteiten was ook in de textielstad Leiden groter dan ooit. Er was echter onvoldoende geld om een ´volksgebouw´ aan te schaffen. Dankzij een ruimhartige gift van Van Eck was het in 1919 toch mogelijk om Herengracht 32-34 aan te kopen. Dit voormalige woon- en pakhuis van textielfabrikant Juta bood van toen af onderdak aan de Leidse afdelingen van alle sociaal-democratische verenigingen. Hiertoe behoorden behalve Leidse afdeling van de SDAP ook de Leidse Bestuurdersbond, die alle Leidse socialistische vakverenigingen overkoepelde, en het Bureau voor Arbeidsrecht, waar arbeiders advies konden inwinnen als ze problemen hadden met hun werk of hun werkgever. Het gebouw bevatte naast administratieve ruimten ook grote zalen, waar zelfs concerten gegeven konden worden. De verheffing van het socialistische volksdeel door sport en spel en een bibliotheek was een van de vele zaken die in dit gebouw vorm kregen. Het Volksgebouw (niet te verwarren met het nog altijd bestaande Leidse Volkshuis) zou tot 1940 blijven functioneren tot het door de Duitse bezetter werd gevorderd. Na de oorlog is het gebouw verkocht.

Dirk Antonie van Eck stond in het begin van de 20e-eeuw aan de wieg van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij, de SDAP, die na de Tweede Wereldoorlog zou opgaan in de Partij van de Arbeid. Van Eck onderscheidde zich van veel andere socialisten, omdat zijn optreden zich niet alleen uitstrekte tot de politieke arena maar ook en vooral in zijn levenshouding. Ofschoon van ´goede komaf´ was hij zeer sociaal bewogen – en zijn solidariteit met de verpauperde arbeidersmassa die toentertijd de Leidse sloppen en stegen bevolkte, was in alle opzichten merkbaar. Daarvan zijn veel voorbeelden. De oudste Leidenaars vertellen nog vaak dat hij zich meestal te voet verplaatste en als het niet anders kon, 3e klas reisde. Van Eck vond het namelijk niet passend dat hij zich, zoals dat voor zijn ´stand´ in die dagen gebruikelijk was, ´1e klasse´ verplaatste. Want – zo redeneerde hij – de arbeiders hadden geen geld voor een trein- of tramkaartje en dús moest hij ook maar lopen. Bovendien was Van Eck principieel geheelonthouder, want ‘denkende arbeiders drinken niet’. In onze tijd lijkt dat overdreven, maar in de vooroorlogse jaren was het drankmisbruik een groot probleem dat de heersende armoede nog versterkte. Van Eck was in brede lagen van de bevolking zeer geliefd en dwong bij zijn politieke tegenstanders groot respect af.

Leiden