Opgeviste schedel muskusos uit IJstijd in Naturalis

15 februari jongstleden heeft een Katwijkse viskotter een bijzonder gave schedel van een muskusos uit de Noordzee opgevist. De schedel dateert uit de laatste IJstijd en is tussen de 100.000 en 10.000 jaar oud. Schedels van Pleistocene muskusossen zijn zeer zeldzaam. Deze is één van de twee gaafste exemplaren in Europa en vanaf nu te bezichtigen in de actualiteiten- vitrine van natuurhistorisch museum Naturalis in Leiden.

Muskusossen kwamen in kleine aantallen voor in ons land, vandaar dat we de botresten slechts sporadisch tegenkomen tussen de honderdduizenden fossielen van IJstijdzoogdieren. Nederlandse museumcollecties en privé-verzamelingen zijn niet meer dan honderd botten van het dier rijk en het aantal schedelfragmenten is op de vingers van twee handen te tellen. De schedelvondst geeft veel nieuwe informatie en is daarom van wetenschappelijk belang. Aan de kop ontbreken alleen de hoornpunten, het neusbeen en de tanden. Van het gebit zijn wel de twee achterste kiezen bewaard gebleven. De schedel is eigendom van amateur paleontoloog Klaas Post uit Urk. Naturalis stelt hem tentoon in de speciale actualiteitenvitrine.

De schedel van de muskusos is een van de dikste schedels van alle zoogdieren. Hij is opgebouwd uit centimeters dik been. Met name de kop van het mannetje. Tijdens gevechten rammen zij hun koppen met enorme kracht tegen elkaar. De hoorns lopen helemaal tot bovenop de schedel door en vormen een soort veiligheidshelm die de klap enigszins verzacht. Als ze met hun koppen tegen elkaar stoten, zijn muskusossen kilometers in de omtrek te horen. Muskusossen doorstonden met hun dichte wollen vacht temperaturen van tientallen graden onder het vriespunt. Ze leefden samen met mammoeten en de wolharige neushoorns.

Toen het extreem koud werd in Nederland, vertrokken de mammoet en de neushoorn naar warmere streken, maar de muskusos hield stand en trotseerde de kou. Hoewel muskusossen veel weg hebben van runderen zijn ze meer verwant aan schapen. Muskusossen komen nu nog voor op de toendra’s van Groenland, Alaska en Siberië.