Dreigt Leiden museale topstukken te verliezen? Deel II

Na vijf jaar wikken en wegen is de kogel door de kerk en komt er een museum voor Nederlandse geschiedenis: Het Nationaal Historisch Museum. De Kamer is akkoord en minister Plasterk heeft begin juli van dit jaar bekend gemaakt, dat het Nationaal Historisch Museum (NHM) gevestigd wordt in Arnhem. Met deze beslissing is er zeker nog geen eind gekomen aan de discussie over dit onderwerp. Het eerste interview in deze serie met Steph Scholten van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) werd 12 september op Sleutelstad gepubliceerd. Vijf Leidse museumdirecteuren ondertekenden een brief van wethouder Paul Jonas aan minister Plasterk, met het voorstel om in Leiden een projectbureau te organiseren, dat ervoor moet zorgen om op diverse plekken in Nederland verschillende delen van het Nationaal Historisch Museum te huisvesten. Naast Scholten was ook Steven Engelsman een van de medeondertekenaars van deze brief. Vandaag het tweede interview met aan het woord: Steven Engelsman (Winterswijk 1949), sinds 1992 directeur van Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden.

Op de vraag of Leiden museale topstukken zal moeten afstaan aan het NHM in Arnhem antwoordt Engelsman:

“Volkenkunde zal niet zo geraakt worden als het RMO, daar zijn de collecties niet naar. Mocht er echter gevraagd worden naar bijvoorbeeld de spectaculaire collectie uit ons koloniale verleden: de ‘Lombokschat’, dan zal er toch echt wel een behoorlijk pittig gesprek plaatsvinden; die gaat niet zomaar weg!

Deze collectie is zeer de moeite waard en laat een zwarte bladzijde uit ons koloniale verleden zien. In die zin zou dat zeker interessant kunnen zijn voor het NHM in Arnhem. Ook andere topstukken, die onderdeel vormen van vaste opstellingen zou ik niet zomaar laten gaan, maar de minister zou druk uit kunnen oefenen tot verplichting. 

Bij Volkenkunde zijn zo’n 3000 voorwerpen te zien; 197.000 voorwerpen liggen in depot. Daar zou ik nog wel vijf musea mee kunnen inrichten, maar de vraag is wat ze straks in Arnhem willen.”

Satelliet-tentoonstellingen

Francine Houben van Mecanoo architecten ontwierp het NHM, een Canontoren, gebaseerd op de nationale canon met haar vijftig vensters op de geschiedenis van Nederland. Op zich staat Engelsman wel achter het plan om een Nationaal Historisch Museum te vestigen:

“Ik vind het een geweldig idee, waarin de Nederlandse geschiedenis veel meer aandacht krijgt en de helderheid van de canons zichtbaar wordt. De brief aan Plasterk was voor mij een soort ‘Leidse zomerzotheid’, maar ik sta nog steeds achter de inhoud. Ik hoop vooral en dat was ook het idee achter de brief aan Plasterk, dat niet alles gekoppeld wordt aan één plek, maar dat er door het hele land ‘satelliet-tentoonstellingen ‘ gerealiseerd worden.

Als je bijvoorbeeld denkt aan de canon van het droogleggen van de Haarlemmermeer, zou daar het prachtige, authentieke en historische stoomgemaal ‘De Cruquius’ uit 1849, perfect inpassen. Die moet men gewoon terplekke kunnen bekijken. Dat geldt natuurlijk ook voor de hunnenbedden. Zelf zou ik met veel plezier het hele land doorreizen voor voor zulke satellietprojecten. Musea koppelen aan verhalen en geschiedenis, dat is voor mij belangrijk”.

Locatie

Voor de locatie waren Den Haag en Amsterdam ook in de race. Steph Scholten van het RMO gaf aan, dat de keuze voor Arnhem misschien wel betekent, dat de drempel om het NHM te gaan bezoeken hoger wordt, vanwege de afstand tot de Randstad. Engelsman wappert dit bezwaar luchtig weg:

“Het is typisch Nederlands om problemen te maken over afstand. In ons land ligt alles eigenlijk dichtbij. Doordat Arnhem meer de moeite waard wordt, komt het vanzelf dichterbij.”

Inhoud en organisatie

De openingsdatum is al bekendgemaakt door Plasterk, 30 maart 2011, het gebouw is ontworpen, maar over de inhoud en organisatie van het museum is nog niets bekend. Scholten stelde al, dat het een omgekeerd proces is, waarbij de belangrijkste vragen niet beantwoord zijn.

“Het stomste is natuurlijk om nu al een openingsdatum te roepen! Ik vind dat ‘politieke glamour’ en een verstoring van het proces. De eerste teleurstelling heb je dan meteen al te pakken: die datum wordt niet gehaald! Plasterk had moeten zeggen: “Die brug ga ik pas over, als ik ervoor sta.” Mijn ervaring is, dat het opzetten van een museum minstens tien jaar duurt, dat gaat deze regering niet halen.

Persoonlijk zou ik Jan Vaessen (directeur Openluchtmuseum in Arnhem-red) wel de juiste man vinden om het nieuwe museum te gaan vormgeven, maar over dit aspect en de hele organisatie is nog niets bekend!”

Ethische kwesties

Evenals Scholten  vindt Engelsman de correcte omgang met ethische kwesties belangrijk:

“Bij de presentatie over ons koloniaal verleden vind ik het belangrijk, dat niet alleen de ‘geleerden’ hun mening geven, maar ook de mensen in kwestie, uit het land van herkomst. Toen het Openluchtmuseum een Molukse barak neerzette uit kamp Westerbork, (het Duitse concentratiekamp, waar Nederland de Molukkers in eerste instantie opving -red) verbaasde het mij in hoge mate, dat daar geen enkele Molukker bij betrokken was.

Zelf sta ik voor ‘meerstemmigheid’ in het museum en ik ben dan ook bijzonder trots op onze komende tentoonstelling ‘Als het ijs smelt’ (vanaf 12 oktober- red), waarbij weldegelijk bewoners van de Noordpool hun eigen verhaal vertellen. Onze medewerkers zijn daar zelf naartoe gegaan om de mensen te interviewen.”

Bezoekersaantal

In tegenstelling tot Scholten verwacht Engelsman weinig effect op de bezoekersaantallen:

“Het RMO zal veel meer overlappingen hebben met het NHM dan Volkenkunde. Sinds de verzelfstandiging van de Rijksmusea 1995 is het bezoekersaantal bij Volkenkunde met zo’n 60 % gestegen.”

Tot slot

Engelsman woont al sinds 1980 met veel plezier in Leiden:

“De beste Leidenaren komen ‘van buiten’; dagelijks ervaar ik de schoonheid van de Sleutelstad. Ik denk, dat je als relatieve buitenstaander daar nog meer bewust van bent dan een geboren Leidenaar.”

Engelsman heeft nog een primeur voor de lezers van Sleutelstad: Bij toestemming van de gemeente gaat het nog voor het eind van het jaar lukken om de wandelroute langs het museum te openen. De route, die langs het water naar de Morspoort loopt, zal dagelijks geopend zijn van 7.30 tot 18.00 uur en is voor iedereen toegankelijk.

Leiden