Lezing “geneesmiddelenkijkertje” bij Boerhaave

Volgende week zondag geeft conservator Tiemen Cocquyt bij Museum Boerhaave een lezing over een bijzondere vonst die hij onlangs in het depot deed. De conservator natuurwetenschappen ontdekte dat een ivoren geneesmiddelenkokertje van zo’n 16 cm lang dat al jaren in het depot lag, ook een hele andere functie heeft. Het blijkt een 17de-eeuwse telescoop dan wel kijker te zijn, die gebruikt werd in het leger. Aan de uiteinden van het kokertje, dat ook in het midden geopend kan worden, zitten een holle en een bolle lens. Die lenzen vergroten tot ongeveer drie keer. Dit is de vroegste vorm van de telescoop, zoals die omstreeks 1608 in Nederland het daglicht zag.

Dit type telescoop levert een rechtopstaand beeld. Bij hogere vergrotingen wordt het beeldveld zo klein, dat de kijker onbruikbaar is. Rond 1640 stapten sterrenkundigen daarom over op een ander type telescoop (met twee bolle lenzen). Ook bij hoge vergrotingen bleef er voldoende te zien aan de hemel. Het beeld staat bij die nieuwere telescopen op zijn kop, wat voor de sterrenkunde geen bezwaar was. Vanaf het begin werd de telescoop niet alleen voor de sterrenkunde gebruikt, maar ook voor militaire doeleinden. Daar was een omgekeerd beeld totaal onbruikbaar. Zo’n twee eeuwen lang werden daarom nog steeds kijkertjes gemaakt volgens de `oude’ constructie, met bescheiden vergrotingen maar wel met rechtopstaand beeld. Het ivoren kijkertje dat in het depot is opgedoken, is daar een voorbeeld van.

De lezing begint om 14.00 uur. Aanmelden is niet nodig.