Enorme kortingen en financiële risico's bedreigen Leidse schatkist

Leiden moet de komende jaren fors bezuinigen. Dat is wel bekend. Vorige week kwam daar een extra tegenvaller bovenop van zo’n vijf miljoen euro per jaar en inmiddels is duidelijk dat er nog veel meer onheil in aantocht is. Wethouder Strijk (D66, financiën) heeft in kaart laten brengen met welke tegenvallers Leiden rekening moet houden op middellange termijn en dat zijn er nogal wat. De wethouder baseert zich daarbij onder meer op de speciale ‘Studiegroep Begrotingsruimte’ van de Nederlandse Bank (DNB). Die stelde in de aanloop naar de verkiezingen een rapport op dat als financieel advies moet dienen voor (de formateur van) het nieuwe kabinet.

Extra kortingen vanuit het rijk kunnen – afhankelijk van het nieuwe regeerakkoord na 12 september en de economische ontwikkelingen – voor Leiden oplopen tot wel acht miljoen per jaar in de periode 2013 – 2017. De Studiegroep Begrotingsruimte rekent met economische groei vanaf 2013. Als dat tegenvalt, wordt de klap nog harder. Ook andere rijksbijdragen aan de gemeenten staan onder druk en Leiden staat daarnaast ook nog garant voor enorme bedragen. Het gaat om bijvoorbeeld een garantstelling van maar liefst 580 miljoen euro voor woningcorporatie Portaal.

Het Rijk staat in totaal garant voor 86,3 miljard euro voor het ‘Waarborgfonds Sociale Woningbouw’ (WSW). Gemeenten hebben daarbij een achtervangfunctie die is gekoppeld aan de corporaties die in de gemeente actief zijn. Mocht Portaal liquiditeitssteun nodig hebben en het garantievermogen van het WSW wordt daardoor te laag, dan moet Leiden renteloze leningen verstrekken voor maximaal 580 miljoen euro. Dat is meer dan de hele jaarbegroting van de gemeente.

Ook de Nationale Hypotheekgarantie vormt een risico voor de Leidse schatkist. Daarvoor geldt globaal hetzelfde als bij het WSW, maar het Rijk verwacht in ieder geval tot 2017 geen beroep te zullen doen op die achtervangfunctie.

Ook tekorten bij andere gemeenten kunnen Leiden nog dieper in de problemen brengen. Als gemeenten hun begroting niet meer rondkrijgen, worden ze onder curatele gesteld. Gemeenten met zo’n ‘artikel 12 status’ krijgen onder strenge voorwaarden extra geld uit het Gemeentefonds. Omdat dat fonds niet groter wordt, gaat dat ten kosten van alle andere gemeenten. In deze regio is Kaag en Braassem een gemeente die in de problemen dreigt te komen door verliezen op het grondbedrijf daar.

Alsof bovengenoemde zaken nog niet ernstig genoeg zijn, wijst Strijk er in een brief aan de raadscommissie Werk & Financiën ook nog op dat er vrijwel zeker ook nog taken worden overgedragen van het Rijk en de Provincies naar de Gemeenten. Daar krijgen de gemeenten minder geld voor dan wat er voorheen voor beschikbaar was. Dat geldt bijvoorbeeld voor de jeugdzorg. Ook houdt Strijk er rekening mee dat de opgeschorte Wet Werken naar Vermogen niet van de baan is. “Een dergelijke wet met als gevolg kortingen op de uitkeringen aan gemeenten, zal er zeer waarschijnlijk komen.”

Tot slot blijkt ook de riante Leidse reservepositie een flink risico te zijn. Strijk wijst erop dat de verdeling van de gelden uit het Provinciefonds enkele jaren geleden is gewijzigd door ook het vermogen van provincies mee te tellen. Rijke provincies krijgen daardoor nu minder dan armere. “Zo’n systematiek zou ook bij het Gemeentefonds ingevoerd kunnen worden,” denkt Strijkt. Op die manier zouden de honderden miljoenen die Leiden ontving uit de verkoop van de NUON-aandelen, leiden tot een nóg lagere bijdrage uit het Gemeentefonds.

Tenslotte wordt er in europees verband gewerkt aan de wet Houdbare Overheidsfinanciën (Wet HOF). Daarin wordt geregeld dat ook gemeenten op termijn geen financieringstekort meer mogen hebben. Daardoor wordt het onmogelijk om grote investeringen in een keer te financieren; met grote gevolgen voor het Leidse Programma Ruimtelijke Investeringen (PRIL). Die wet zal waarschijnlijk per 2014 van kracht worden.

Leiden