Het staat bekend als ‘fact free‘; vrijblijvende meningen, in de zin dat zij niet door feiten worden gestaafd. Niet dat alles door feiten onderbouwd kan, of moet, worden, maar feiten negeren kan makkelijk leiden tot volksverlakkerij. Hoogleraar Leo Lucassen, directeur Onderzoek van het IISG en auteur van onder andere Winnaars en Verliezers, zit het dwars dat in de discussie over vluchtelingen vaak wel heel erg fact free wordt beweerd. Hij hield een inleiding tijdens de avond die GroenLinks Leiden organiseerde rond de vraag wat te denken over en te doen met vluchtelingen.
Uitgesproken
Lucassen is uitgesproken, neemt geen blad voor de mond, maar alles wat hij beweert wordt gestaafd met feiten. Het is bijzonder te horen dat die houding kan worden ervaren als kritiek, terwijl juist hij feitelijk is. Zo wordt geregeld beweert dat Nederland nu al meer vluchtelingen opvangt dan in de jaren negentig van de vorige eeuw, maar “we zijn nog niet op de helft van toen. Ook toen zouden we het niet redden, maar dat bleek dus niet waar. We zijn er nog”.
Wees duidelijk en eerlijk
De woorden van Lucassen vertelden naast de feitelijke gegevens nóg iets. Wees helder en duidelijk, en bedenk dat we het hebben over mensen. De lakenwerkers die in de zeventiende eeuw naar Nederland kwamen, waren ook op de vlucht. “Zij kozen voor de kansrijkste plaats: daar waar hun kwaliteiten konden worden gebruikt”. Datzelfde geldt nu “je gáát niet naar Spanje of Griekenland als je weet dat het daar slecht gaat”. Dergelijke afwegingen maken dat Lucassen ook sceptisch is over plaatsingsbeleid in krimpregio’s “dat zijn niet voor niets krimpregio’s. Als men dat doorkrijgt, zal men ook gaan bewegen naar kansrijkere plaatsen.”
Gebrek aan leiderschap
Helderheid is wat node wordt gemist. De retoriek van politici leidt tot onduidelijkheid en “het woord hysterie lijkt me echt niet te ver gegrepen”. De regering, zo stelt hij, leidt te weinig maar laat “electorale overwegingen een rol spelen”. In die onduidelijkheid gedijt populisme prima. Maar “u hoort mij niet zeggen dat het nergens over gaat”. Bagatelliseren helpt niet, maar het niet serieus nemen van angstgevoelens evenmin. “Landelijk zegt 92% van de vluchtelingen terug te willen. Maar ik zie dat niet gebeuren. Doe dan ook niet alsof de meerderheid over vijf jaar weer weg is”.
De crisis speelt geen rol van betekenis
‘Het is de crisis’ die ons zo doet reageren, is een gehoord argument. Nee, zegt Lucassen, “de jaren negentig waren erger: hogere werkloosheid, hogere aantallen immigranten – toen: laagopgeleide gastarbeiders – en een langere crisis. Hét verschil zijn de populisten. In Nederland is dat de PVV. (…) De PVV heeft vóór afbraak gestemd en doet nu alsof vluchtelingen problemen veroorzaken.” Desondanks is het niet exclusief de PVV die de hysterie, de onduidelijkheid aanwakkert. Dat, zo stelt hij, valt veel meer partijen te verwijten. Op lokaal niveau creëert dat onvrede en gemor.
Lokaal gebeurt het
Dat ‘lokale niveau’ werd in zekere zin vertegenwoordigd door Jessie Post van Leiden Verwelkomt Vluchtelingen. Die hoorde van de komst van vluchtelingen en dacht: “een blij-pakket, dat welkom uitstraalt. Praktisch, maar ook… voor mensen die zich vervelen. Daar hebben we ook naar gekeken”. Eén belletje hoe je dat aanpakt, blijkt je ook meteen coördinator Leiden te maken. Met de hulp van vier vrienden is ze gestart “gewoon doen. Ik dacht: het is maar één week. Dan gá ik er ook een week helemaal voor”. Naast een voltijds baan ontstond er een organisatie van rond de dertig vrijwilligers. “Nergens is voor betaald. Alles kwam uit de stad naar ons toe, als men ons wist te vinden. We hebben er wel aan moeten trekken, maar toch”.
Vastlopen tegen grote organisaties
Nu staan er 1500 blije welkomstdozen “die we stuk voor stuk hebben nagekeken op bederfelijke waar. En, heel soms, vonden we een fles alcohol”. Al die dozen, voorzien van een persoonlijke wens van de samensteller, moeten naar vluchtelingen. Waar de gemeente Leiden hulpvaardig was, bleek het COA overdonderd. In totaal 21.000 dozen zijn er gemaakt, maar het COA heeft nog geen mogelijkheid gezien die te verspreiden. “Maar ze komen bij de vluchtelingen; al is het met Kerstmis.”
Zijn we ontremd geraakt?
Ook Jessie was verrast door de negatieve reacties, met name op Facebook. Na afloop doorpratend met Lucassen kwam het onderwerp voorbij: op welke wijze spelen social media een rol in wat hij “hysterie” noemde? Daarover heeft hij geen cijfers voorhanden, maar de verwachting lijkt gerechtvaardigd dat de lage drempel en de enorme en snelle verspreiding van berichten via social media het onderbuikgevoel versterkt; gevoed met onjuiste gegevens. Een interessante vraag is in hoeverre we daardoor nu een piek zien in xenofoob (vreemdelingen-angst) gedrag of dat nu een permanent aanwezige angst in de samenleving een stem kreeg.
Sleutelstad Media
Middelstegracht 87A
2312 TT Leiden
E-mail
redactie@sleutelstad.nl
Telefoon Redactie
071 - 5235907
