Leidse hoogleraar Turkse talen geeft Turkse medaille terug

Erik-Jan Zürcher, hoogleraar Turkse talen en culturen, geeft uit protest tegen het repressieve regime van de regering Erdogan een hoge Turkse onderscheiding terug. “De solidariteitsverklaringen stromen vanuit de hele wereld binnen. Ook uit Turkije.”

Gouden medaille

De Leidse hoogleraar ontving in 2005 de Medal of High Distinction van de Republiek Turkije. Hij kreeg de gouden medaille voor zijn inspanningen om de Nederlandse politiek en het Nederlandse publiek voor te lichten over Turkije. In een opiniestuk in NRC Handelsblad maakte Zürcher bekend waarom hij de medaille retourneert naar de Turkse ambassade.

Democratiseringsproces is gestopt

Zürcher was ruim tien jaar geleden voorstander van een Turks lidmaatschap van de Europese Unie. Het land leek onder leiding van de regering Erdogan werkelijk democratische hervormingen door te voeren en de verwachting was dat juist het uitzicht op het EU-lidmaatschap de democratie blijvend zou vestigen. Nu stelt Zürcher dat het democratiseringsproces gestopt is en de regering Erdogan steeds meer een dictatoriaal regime voert: critici worden massaal vervolgd, de media zijn aan banden gelegd en academici en journalisten verliezen hun baan en krijgen gevangenisstraffen.

Mogelijk schadelijke gevolgen

Het was geen gemakkelijke beslissing, zegt Zürcher, momenteel gasthoogleraar in Padua, in een reactie. Van de Turkse regering heeft hij op het moment van schrijven nog geen reactie gehad. ‘De medaille wordt ook pas vandaag bezorgd.’ Het protest kan hem schaden, maar mogelijk ook de tientallen studenten en promovendi die hij in de afgelopen jaren heeft begeleid. ‘De consequenties zijn heel moeilijk te voorspellen. Misschien durven politieke autoriteiten of universiteiten mij niet meer uit te nodigen. Voor mijn wetenschappelijke reputatie is het niet schadelijk – integendeel, de felicitaties en solidariteitsverklaringen uit de kring van collega’s stromen vanuit de hele wereld binnen. Ook, en dat is belangrijk, vanuit Turkije.’

Klimaat van angst

Turkse academici en buitenlanders die daar aan de universiteiten werken, merkt Zürcher op, herkennen het klimaat van angst, zelfcensuur en repressie dat er in toenemende mate heerst. ‘Voor oud-studenten en promovendi zou het kunnen betekenen dat sommige universiteiten zullen aarzelen hen aan te stellen of dat de Turkse hogeronderwijsraad misschien hun Nederlandse papieren niet zal erkennen, maar dat is speculatie.’

Onderzoek

Zürcher doet momenteel geen wetenschappelijk onderzoek naar de huidige ontwikkelingen in Turkije.‘Mijn onderzoeksgebied is de ontstaansgeschiedenis van het moderne Turkije vanuit het vroegere Ottomaanse rijk. Zeg maar: globaal de periode 1900-1950. Maar ik kom natuurlijk al 45 jaar lang minstens een keer per jaar – en dikwijls vaker – in het land en heb er een uitgebreid netwerk. Ik kan nu nog niet zeggen of het voor mij lastiger wordt om Turkije te bezoeken.’

Leiden