Deel dit bericht!  

Slechthorend leven: zó is dat

Wat kan er nu boeiend zijn aan slechthorendheid? Op een gegeven moment ga je slechter horen. Dan krijg je een apparaatje en is het probleem weg. Toch? De voorstelling We worden niet gehoord van SH Theater in samenwerking met Theaterwerkplaats Smit maakt duidelijk dat dát beeld de realiteit enorm veel geweld aandoet. Slechthorendheid is geen gebrek dat technisch is op te lossen, maar een gebrek dat gevolgen heeft op heel veel vlakken. De voorstelling, gebaseerd op ervaringen van slechthorende mensen, is in Leiden te zien op zaterdag 29 oktober in Theater Imperium.

Echte verhalen
Een gesprek met Eveline van Oldenborgh levert al direct aan het begin een nieuwe gewaarwording op: ze kijkt me niet echt aan, maar naar m’n mónd. Van Oldenborgh is vanaf haar geboorte slechthorend en gebruikt diverse ondersteuningstechnieken om te communiceren, van twee gehoorapparaten tot het lip-meelezen. “We hebben de ervaringen van drie slechthorende spelers gebruikt, maar ook die van één van ons die tinnitus heeft”. Want dát is wat aan de orde komt: hoe beïnvloedt slechthorendheid je leven? Waarbij slechthorendheid zowel de wereld van de stilte is – doofheid – als die van de permanente herrie – het (veelvoorkomende) tinnitus of eufemistisch afzwakkende oorsuizen. Oók bij oorsuizen is de noodzakelijke communicatie gehinderd.

Sociale zelfcensuur
Van Oldenborgh schetst het beeld van een aandoening die niet voldoende wordt herkend en erkend. “Als iemand tegen me zegt: “dat heeft m’n oma ook”, dan snap je niet wat er aan de hand is”. Slecht horen sluit je op, isoleert je, maakt je afhankelijk en kwetsbaar. Slechthorende kinderen lopen het risico te worden gezien als ‘dom’ of, erger, ‘achterlijk’. Gehoor is essentieel bij taalverwerving. En taal is essentieel bij leren, van tafels tot aardrijkskunde. “Een kind heeft zo een leerachterstand van drie jaar. En sommige achterstanden loop je, weten we nu, nooit meer in als de basis niet goed is gelegd”. Of je gaat je sociale leven mijden. “Ik ga gewoon naar sociale gelegenheden. Maar er zijn zat slechthorenden die uitgaan mijden omdat ze de herrie niet aankunnen. Of omdat ze doodmoe worden van een uurtje ingespannen luisteren”: sociale zelfcensuur.

Vragen?
De voorstelling duurt een uur. In dat uur wordt een bijeenkomst met een vertegenwoordigster van de gehoorapparaten-industrie gebruikt om die thema’s de revue te laten passeren. Allemaal waargebeurde ervaringen, ook de heftige climax waarin kwaadheid, wóede, naar de vertegenwoordigster tot uitbarsting komt. Een noodzakelijke explosie, die uiteindelijk leidt tot de erkenning dat tussen mensen geen problemen (hoeven) bestaan, maar dat marketing en industrie-belangen een dubieuze rol spelen. Zeker de marketingparodie opent mogelijk ogen. Na afloop bestaat de gelegenheid vragen te stellen “Nee, geen zware nazit, zeker niet”. Bij de premiére verleden week bleken die vragen er ook te zijn.

Schrijftolk
“Veel mensen hebben echt geen idee wat slechthorend-zijn, voorstelt”, zegt Van Oldenborgh. “Dat je muziek mogelijk anders beleeft. Dat theaterbezoek lastig kan zijn. Dat school, studie en werk veel lastiger zijn dan voor horenden”. En dan hebben we het over een jonge vrouw die al kan beschikken over technische hulpmiddelen die ‘vroeger’ niet bestonden. Maar ook mét is het nog altijd een onvolledige oplossing “Echt horen zoals jij en andere horenden doen wij niet, nooit. Wel benaderen de apparaten dat”. Of de menselijke ondersteuning. Zo kan Van Oldenborgh, vanwege de ernst van haar gehoorbeperking, desgewenst gebruik maken van een schrijftolk. Die typt, live, gesprekken voor haar uit. Alsof de werkelijkheid Teletekst-ondertiteld wordt. Overigens zal de voorstelling ook ge-schrijftolkt, ondertiteld worden.

(On)zichtbaar
Slechthorendheid zíe je niet af aan iemand. Het gehoorapparaatje verraadt misschien iets, maar slechthorenden zijn slecht af omdat ze een soort grijs gebied zijn. “Noem vooral de tinnitus-patiënt. Dat is ook een slechthorende. Daar zijn er duizenden van. En die herken je in het dagelijks leven dus helemaal niet”. Voor iedereen die betrokken is bij mensen met slechthorendheid is de voorstelling een aanrader, van zorginstelling tot mantelzorgers/partners “die weten vaak óók niet precies wat slechthorenden ervaren. Bij de première was een vrouw met tinnitus die tegen haar man zei: “Nu snap jij beter wat ik dagelijks meemaak met tinnitus”.” Een echtgenoot, hoe dichtbij wil je het hebben.

Succes
Een sombere voorstelling is We worden niet gehoord zeker niet, wel een realistische. Er kan net zo goed worden gelachen als beschroomd-stilletjes worden gekeken. Meer begrip, dat is wat de spelers en regisseur willen bereiken. Dat de voorstelling waarschijnlijk wordt bijgeboekt door instellingen is wat dat betreft een mooi teken aan de wand.