Deel dit bericht!  

PS|theater leeft op verhalen

Stadswandelingen, locatievoorstellingen, samenwerkingsverbanden, een jongeren-afdeling, en nu ook een stadsdebat: genoeg redenen om je af te vragen wat in vredesnaam stadsgezelschap PS|theater uit Leiden nu eigenlijk is. Na anderhalf uur te hebben gesproken met Pepijn Smit (artistiek leider) Erica Smits (dramaturg) lijkt ‘verhalenspeurders en -vertellers’ het dichtst in de buurt te komen. Vorm volgt inhoud, en als het verhaal een minder theatrale vorm vereist, dan komt er een andere vorm. En tóch heeft PS|theater iets eigens: de basis in verhalen uit Leiden.

Bronnen
Zoals een rivier zelden één bron heeft, zo heeft ook PS|Theater meerdere startpunten. Zoeterwoudenaar Pepijn Smit, uiteraard. Als hij, als tiener er schoolgaand, Leiden niet echt ziet als een dynamische stad, maar eerder als iets “saais”. Samen met vrienden – “het was méér dan een vriendenclubje. Het was het belangrijkste in m’n leven: spelen met hen” – theater maken. “Zo’n zes jaar. We waren 14, 15. Eerst Zooitje Ongeregeld, daarna Theater Genoeg. We regelden alles zelf. Optreden deden we in het LAK. Een belangrijke periode omdat toen m’n theaterhart is gewekt. We hadden een podium voor wat wíj belangrijk vonden”.

Dagelijkse
Het ‘saaie’ Leiden wordt verruild voor “de plaats waarvan je denkt dat het daar allemaal gebeurt: Amsterdam”. Een tweede karakteristiek PS-element krijgt tijdens zijn studie voor theaterdocent aan de Theaterschool meer vorm “we moesten een Grieks drama voorbereiden. Dat werden vooral gesprekken over het dagelijks leven. Hoe daarin drama voor komt. Die twee samenbrengen is nooit meer verdwenen. Het dagelijkse is waardevol”.

Mobiel
Bron nummer drie is in 2009 de cultuurmakelaar, Erica Haffmans, “die jonge, creatieve mensen vroeg naar Leiden terug te komen”. Dat werd WVTTK, een bakfiets waarmee van plek naar plek werd gereden, gestuurd door de verhalen en verhalen oppikkend. “Wij werden ‘dat clubje van de bakfiets'”. “Verhalen hebben sindsdien altijd aan de basis gelegen van onze voorstellingen” en daardoor ook het betrekken van bezoekers en inwoners bij het maken van voorstellingen. De mobiele schaftkeet die PS|theater gebruikt om zich in een Leidse wijk te verdiepen, blijkt op die manier gebaat bij de titel ‘woonwagen’. “We proberen door te dringen tot de kern van die wijk. Veel gesprekken en veel uren er te zijn”. Of, zoals Erica Smits, dat formuleert “we willen niet drie hoog achter zitten. We moeten naar de mensen tóe.” “Geen repertoirestukken, maar op de huid van de tijd zitten”, zegt Smit.

Serie
Frappant is dat tijdens het gesprek blijkt dat alle voorstellingen in hun optiek “onderdeel zijn van een groter, niet zo vluchtig, geheel”. “Ons doel is nieuwsgierigheid te creëren. Mensen op een andere manier naar hun straat te laten kijken, met een andere nieuwe blik”. Dat stelt enorm hoge eisen aan de voorstellingen, want het initiatief iets wel of niet te dóen wordt aan de toeschouwer gelaten. “Trouwe bezoekers gaan verbanden zien. Dat we het verhaal van Leiden willen vertellen”. Dat roept, open doel, meteen de vraag op of er wel één verhaal is, of meerdere, en hoe de mensen te bereiken die (nog) niet open staan voor die ‘nieuwe blik’. “Mensen die we ontmoetten en bijvoorbeeld over een moskee spraken als ‘daar komen we niet, da’s voor hun’. Gescheiden werelden, terwijl hoe je (samen)leeft universeel is”.

Diepgang
Dat ‘verhaal van de stad’ en ‘nieuwsgierigheid stimuleren’ verklaren meer. Het is heel duidelijk in De atlas van Leiden. Het komt terug in voorstellingen als Wij van de fabriek, en Het geloof van Leiden en De hoop van Leiden. Dan vallen ook PS|jong en ‘een theatergezelschap dat een stadsdebat organiseert?!’ op hun plaats. “De jongeren willen we onze methode doorgeven, maar vooral oom de kans geven in Leiden te doen wat wij zo misten: theater maken en spelen”. Dat een stad verandert, is ook al ‘aangetoond’ “de jongeren lijken zich veel vrijer door de stad te bewegen. Niet gehinderd door ‘daar hoor je niet te komen’. Ze lijken veel meer de publieke ruimte op te zoeken en zich thuis te voelen in de hele stad. Minder individualistisch?!”.

Duiders
Daarin zou PS|theater zich nog kunnen versterken; in het duiden, het aanreiken van mogelijke verklaringen van wat ze waarnemen. Maar Pepijn Smit zegt daarover dat zij “eerder de meer poëtische, de uitnodigende dan de confronterende, vervreemdende benadering voorstaan”. Voor zoiets als het stadsdebat in de Stadsgehoorzaal, in het kader van hun themajaar De gedroomde stad, is ook daarom de gespreksleiding níet in handen van een acteur “die zou een rol gaan spelen”. Voor PS|theater is vooral het próces interessant: hoe wordt in verschillende wijken over die ‘gedroomde stad’ gedacht. Binnenkort duiken ze op in Zuidwest.

Verhalenvertellers
Een apart gezelschap. dat is ’t. Verhalenvertellers. In welke vorm dan ook – zelfs een hoorspel wordt niet uitgesloten – maar wel altijd beperkt tot Leiden “daar zijn nog zoveel verhalen op te tekenen en te vertellen. We komen steeds ‘dieper’ in de (stads)verhalen, hopen we. Dat maakt het inderdaad spannender, want ‘onthullender'”.

PS.
Dat ook Paul Koek (Veenfabriek, óók Leiden) en T.I.M.E. een belangrijke stimulans waren in de beginjaren vindt z’n weerspiegeling in de aandacht voor muziek in de voorstellingen. Inmiddels zóu je van een repertoire mogen spreken – er zijn twéé CD’s gemaakt – met muzikant en theatermaker Rian Evers als drijvende kracht.