Deel dit bericht!  

Circulariteit is voorbereiden op een toekomst die nog ver weg lijkt

“Uitstel van executie?!” Nee, zo ziet professor Arnold Tukker dat niet. Hij leidt het Centre for Sustainability, een samenwerkingsverband van de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam gericht op duurzaamheidsvraagstukken. Ondermeer uit dien hoofde houdt hij zich bezig met de vraag hoe met z’n allen op deze planeet te leven. Steeds meer mensen die steeds meer verbruiken: dan putten we de aarde toch uit? Zijn we het onvermijdelijke einde niet aan het uitstellen?

Groei
Het is een lastige boodschap die Tukker over het voetlicht wil brengen. Als we doorgaan zoals we tot nu deden, gaat het gegarandeerd mis. Dan móeten we over pak ‘m beet honderd jaar álle zonne-energie die de aarde bereikt, benutten. Dan gebruiken we over tweehonderd jaar ál het water op aarde. Maar dan groeit onze economie gestaag door met 7% per jaar. Zoals nu, en zoals velen vanzelfsprekend vinden. Met als gevolg, ondermeer, dat een land als de VS relatief vier keer zoveel grondstoffen gebruikt als Nederland, zónder een betere samenleving als gevolg. Dat rijken veel meer verbruiken dan wenselijk en houdbaar is “rijke mensen en rijke landen staan aan de verkeerde kant van de streep”. Meer, meer, meer leidt niet per sé tot meer levensvreugde.

Toekomst
Het lastige is dat de termijn waarop het mis kan gaan, zo ver in de toekomst ligt. De problemen zijn nog zo ver weg. Daarnaast is de uitdaging zo groot dat een individuele consument er eigenlijk niets aan kan veranderen, zo lijkt het. Dat is overigens iets wat Tukker ook vaststelt: “economische systemen zijn inert (traag veranderend, JvdS) (…) Stemmen met de portemonnee mislukt meestal. Verandering moet komen van invloedrijke mensen, zoals CEO’s”. Dat is geen oproep om dan maar hedonistisch, vooral genietend, door te leven en de toekomst de toekomst te laten.

Circulair
Eén van de oplossingen die de afgelopen decennia opgeld is gaan doen, wordt gevangen met de term circulariteit. In essentie betekent dat dat al in het ontwerp van een product rekening wordt gehouden met hergebruik en milieubelasting. De mobiele telefoon verdwijnt niet langer in de verbrandingsoven, wordt ook niet meer open gepeuterd om de (kleine hoeveelheden) waardevolle metalen te herwinnen, maar wordt zo ontworpen dat de onderdelen mákkelijk hergebruikt kunnen worden. Circulair werken betekent als het goed is ook automatisch duurzaam werken. Dat is niet zo vanzelfsprekend, omdat tot nu de economie draait op vervanging: uw thuisprintertje kost nieuw ‘haast niets’.

Complex
Tukkers verhaal bevat verwijzingen naar de complexiteit van de aanpassingen die nodig zijn, en die we niet gewend zijn als ‘normaal’ te zien. De snel opkomende deeleconomie en de nieuwe winstmodellen tonen dat. Steeds meer komt het gebruik, de functie van een apparaat in het middelpunt te staan, vooral in contracten tussen bedrijven. Philips verkoopt ‘licht’ aan Schiphol in plaats van lampen (pay per lux); en heeft meteen een belang om zowel duurzame als energiezuinige lampen te maken (want die kosten minder in vervanging en in elektriciteitsrekening). Koffieapparaten passen ook in dat stramien: de leverancier heeft baat bij een degelijk en toch goedkoop apparaat, om vooral niet te vaak te moeten opdraven voor reparaties of onderhoud. Grote autofabrikanten buigen zich over de vraag of zij niet mobiliteit moeten gaan verkopen in plaats van auto’s.

Onvermijdelijk?
Je zou Tukkers betoog ook kunnen opvatten als een onvermijdelijk rampscenario; de wereldbevolking blíjft maar groeien, individuen hebben weinig invloed, op korte termijn is er geen gevoelde noodzaak iets te doen. Maar zo zit hij niet in elkaar “de wereld kan toch iedere keer weer meer aan dan we dachten. Waar de grens ligt, is niet te bepalen”. Vanzelf zal het niet goedkomen. Er zal wel degelijk gestuurd moeten worden, via wet- en regelgeving, via politiek, via beleid “we zullen wel die kant op móeten. Dan kunnen we het voor elkaar kunnen krijgen”.