Deel dit bericht!  

Tegenlicht in Leiden

“Wilt u verder praten over dit onderwerp? Dat kan. Kom dan naar een meetup in uw omgeving”. Een zin die kijkers van het VPROprogramma Tegenlicht heel bekend in de oren zal klinken; na iedere uitzending is de oproep er. Afgelopen woensdagavond is zo’n meetup in Leiden georganiseerd door Het Collectief in samenwerking met de VPRO. In Old School aan het Pieterskerkplein kwamen zo’n vijftien mensen bijeen om verder te praten over de uitzending over algoritmes en de gevolgen van het gebruik daarvan.

Algoritmes
Wat algoritmes precies zijn, blijkt lastig te definiëren. Dat op zich is al tekenend. Misschien de begrijpelijkste omschrijving is een set regels computercode, “een soort recept dat je moet volgen” zoals iemand zei. Het gesprek woensdagavond maakte duidelijk dat dat opgaat voor eenvoudige rechttoe rechtaan bewerkingen, maar dat de ‘ellende’ is dat met algoritmes ook steeds complexere problemen worden aangepakt. Dat begint bij de door iedereen haast als vanzelfsprekend geziene ‘aanvullingen op je zoekterm’ in Google (waardoor je soms maar enkele letters hoeft in te tikken) tot toepassingen als ‘anderen zochten dit, of kochten dat’. Algoritmes hebben dan ingeschat wat jij wilde intikken of wat jij nog meer zou willen weten of hebben.

Kwaadwillendheid
De vakkennis van gasten Francien Dechesne (Centrum voor Recht en Digitale technologie van de Universiteit Leiden) en Maurits van der Goes (data engineer bij RTL) kwam goed van pas om de discussie bij de les te houden; alhoewel ook gespreksleidster Senna Maatoug dat een aantal keer heel behendig en vakkundig deed. Want dat is wat snel gebeurt: binnen de kortste keren blijkt het gesprek te raken aan feitelijk alle aspecten van menselijk gedrag en de vraag hoe je dát in computercode vangt. Dan heb je het over Google als mogelijk ‘evil empire’, over al dan niet met opzet kwade opzet in computercode, of over de menselijke gebruiker van de uitkomsten die een kwade wil heeft. Dan heb je het over de filosofische en ethische vragen: wat je moet doen als een (rechtlijnig redenerend) computerprogramma duidelijk maakt dat mensen helemaal niet onbevooroordeeld oordelen, wat te doen met het vertrouwen dat je schept in computerprogramma’s.

Drijfzand
Dechesne en Van der Goes schaarden zich wat dat betreft in de lijn van de sprekers op de conferentie Brave New World verleden week. Van der Goes met zijn pleidooi om vooral in het onderwijs (veel meer) aandacht uit te laten gaan naar bijvoorbeeld wiskunde en informatica, en naar wat ook wel heet mediawijsheid: nadenken over wat je invoert in de computer en over wat die je daarna als resultaat terg geeft. En beiden maakten duidelijk dat de kreet ‘big data en algoritmes zullen en kunnen onze problemen oplossen’ feitelijk op drijfzand berust. Want om die algoritmes te kunnen maken en om in grote dataverzamelingen ter zake doende verbanden te vinden, moeten we eerst menselijk gedrag begrijpen en in code kunnen vatten.

Facebook
Een wat laag aantal bezoekers, maar wel met als gevolg dat het gesprek snel een stuk informeler werd. Dat overigens draagt het risico weer in zich dat sommigen zo’n gesprek gaan domineren, een puntje van aandacht. Gelukkig hebben beide dames van Het Collectief, Lisa de Bruijn en Senna Maatoug, het vaste voornemen vaker meetups te organiseren. Het is misschien wel hét voorbeeld van het gebruik van algoritmes met een dubieuze bedoeling, maar toch is het Facebook waar de meetup-agenda te vinden zal zijn. Want ook dat viel vast te stellen; dat we rationeel wéten wat er gebeurt (met onze data), maar er desondanks verslingerd aan blijven.