Deel dit bericht!  

Staatssecretaris Blokhuis in gesprek met studenten Leidse Instrumentmakersschool

Toegegeven. Het klinkt wat ronkend wat het Amsterdamse De Balie er van maakt: “Nationaal Gesprek over Vrijheid is een gesprek tussen twee generaties over wat vrijheid en grondrechten in de praktijk betekenen en wat je zelf aan de vrijheid kan bijdragen”. In totaal 75 MBO-scholen gaan in gesprek met evenzoveel “ministers, staatssecretarissen, commissarissen van de Koning, burgemeesters, CEO’s en andere topbestuurders”. In Leiden bezocht staatssecretaris Paul Blokhuis eerstejaars studenten van de Leidse Instrumentmakersschool. En zoals dat echt altijd lijkt te moeten gaan: het gesprek kwam pas vijf minuten voor tijd en in de wandelgang na afloop goed op gang.

Ambitieus
Het is ook wel erg ambitieus; een gesprek voeren met jonge mensen, die ook nog eens in een theateropstelling in de zaal zitten. Die opstelling nodigt uit tot luisteren. Dat werd ook gedaan. Vooral de inleiding van Blokhuis over zijn ‘broertje’ Max en de gruwelen van de vernietigingskampen kwam aan in een doodstille zaal. Het is ook niet niks, als je als tiener wordt geconfronteerd met Blokhuis’ heel directe, haast plastische, manier van vertellen over de kampen en de handelwijze van de Duitse bezetter. Overigens, ook het Nederlandse aandeel bleef niet onbenoemd “In Westerbork kwamen ze (op transport gestelden, JvdS) vaak aan zonder dat een Duitser hadden gezíen”. Een misschien onaangenaam beeld, maar niet een om uit de weg te gaan. Dat geldt ook voor zijn ‘broer’ Max, een Joods ondergedoken jongetje van vier jaar.

A-sociaal
Blokhuis’ verhaal was eerlijk én hard. Over een eveneens bij hen ondergebrachte Joodse baby die moest worden verhuisd “omdat ze dreigde te worden verraden ‘want hoe kan er een baby in dat gezin met grotere kinderen zijn?'” Over Max, die Piet Smit werd gedurende de oorlog, en die ná de oorlog, wees geworden, werd teruggehaald door een oom en dat huilend en van de fiets laten vallend, overkwam. Hij wilde blijven. “Dan zie je, dat als de oorlog is afgelopen, er nog heel veel ellende bleef voorkomen”. De weinige terugkerende Joden die hun huizen door anderen bezet vonden; die uit vernietigingskampen terug gekeerd naheffingen kregen “omdat ze gedurende de oorlog geen huur of erfpacht hadden betaald. A-sociaal vind ik dat”. Over het onvoorstelbare sadisme van de bezettingsmacht “bevallende vrouwen waarvan de benen bij elkaar werden gebonden, waarna ze schreeuwend van de barenspijn, stierven. De baby ook”. De “soldaten die met één kogel geacht werden meer mensen tegelijk dood te schieten”. Bij die laatste uiting van waanzin dan wel de opmerking dat “dit ook voor de Duitse soldaten traumatisch was”.

Dilemma’s
De zaal aan het praten krijgen, is wel een kwestie van trekken. Slechts een enkeling had ervaring met pestgedrag, en dan nog op de lagere school of in het voortgezet onderwijs. De reden was vaak (summier?) ‘afwijkend gedrag’ als gevolg van ADHD of een vorm van autisme. Opvallend was wel de opmerking dat op het LIS zoiets niet voorkomt in hun ervaring, omdat “de mensen hier dezelfde interesses hebben, meer gemotiveerd zijn en meer vergelijkbaar”. Het bleken ook de standaard menselijk dilemma’s: dóe je iets als je iemand gepest ziet worden? Dát is dus een probleem.

Verstand
Wat eigenlijk nog het meest opviel, is dat je snel geneigd bent om de woorden van jongeren niet op waarde te schatten. Het is al een stap om ten overstaan van een groep iets te zeggen, zeker als dat ook nog eens bekenden zijn. Maar wat ook leek mee te spelen, is dat jongeren (nog?) niet zo gewend zijn hun ideeën te uiten. Dat levert soms enigszins onbeholpen zinnen op, wat niet weg neemt dat er wel degelijk kennis in verborgen is. Zo maakte iemand een vergelijking met game play. Dat is het gebruiken van een spel zónder je aan de regels te houden/eigen regels te maken. Bekend voorbeeld zijn de mensen die in racespellen met de auto bewust van de baan af gaan ‘om te zien wat daar is’. Die vergelijking werd gemaakt om aan te geven hoe nieuwkomers worden geacht zich aan de bestaande regels te conformeren “mijn spel, mijn regels”.

Terreur
Zo waren er meer voorbeelden die aangeven dat de jongeren niet volledig naïef in de wereld staan. Het discrimineren van Aziatische mensen naar aanleiding het coronavirus leidde tot geroezemoes daarover (maar even daarvoor leidde een voorbeeld van Marokkaans bendegedrag daar weer níet toe). Eén leerling kon vertellen dat in Den Helder een Joods gezin wekelijks wordt geconfronteerd met een steen door de ruit of iets door de brievenbus. Blokhuis’ vraag waarom dat de pers niet (meer) haalt en of iemand een verklaring had waarom Joden het slachtoffer zijn, opende de weg naar de waarom-vraag.

De Pest
De studenten zoeken antwoorden in vrij concrete zaken “Joden waren rijk (en wij jaloers daarop, JvdS)” en “het keppeltje”. De staatssecretaris verdiepte dat door te vragen of “als rijk een reden is, is Ajaxspelers vermoorden dan ook mogelijk? Die zijn ook rijk”. Van hem – hij studeerde immers geschiedenis – kwam het voorbeeld van Joden die in de Middeleeuwen al werden vervolgd omdat zij níet werden getroffen door de pest. Dat móest dus opzet van ‘de Joden’ zijn, volgens de anderen. Dat de koosjere maaltijdbereiding ervoor zorgde dat de pestbacterie in de Joodse geloofsgemeenschap geen voet aan de grond kreeg, was onbekend.

Verklaring
Of de haat-ideologie van de nazi’s weer voet aan de grond kan krijgen, bleef eigenlijk onbeantwoord. Opvallend was dat níemand het met zekerheid durfde uit te sluiten; studenten niet, en Blokhuis niet. Sterker, “het enge is dat er geen goede verstandelijke verklaring is” voor het bestaan van vijandbeelden. Wel weten we dat alleenheersers baat hebben bij het creëren van een (vermeend) gemeenschappelijke vijand.

Optrommelen
Het beste was bewaard voor het eind. Dan komt de zaal blijkbaar wat meer los. In elk geval leidde het tot interessante opmerkingen over het thema ‘uitsluiting’. Door een student werd er fijntjes op gewezen dat deze regering dat in feite óók doet door de PVV uit te sluiten van regeringsdeelname. Een lastige voor een zittend bewindspersoon, die er ook vrij snel overheen stapte met de vaststelling dat “volgens mij word jij geen instrumentmaker, maar ga je de politiek in”. Eerlijkheidshalve, ontkennen deed hij evenmin. De student die het thema aansneed, deed dat nét anders. Hij stelde vast dat “Wilders en Baudet net iets slimmer zijn in het optrommelen van mensen (…) Je moet zelf blijven nadenken en niet afgaan op wat leiders als Trump zeggen”. Dat heeft niets met intelligentie te maken en alles met beïnvloeding. Een vaststelling die haaks staat op een eerdere dat de studenten nergens echt “propaganda” zagen.

Zwemles
Het gesprek werd aangekondigd als een met persoonlijke ervaringen. Die waren er ook wel. Blokhuis kwam met een verhaal uit zijn jeugd. Daarin is hij met zijn tweelingbroer op zwemles, maar de badmeester negeert de twee donkerharige jongens systematisch. Als hij daar op wordt aangesproken, is zijn antwoord: “Je denkt toch niet dat ik die Turken ga leren zwemmen?”. Het zit ‘m (natuurlijk) niet alleen in de persoonlijke verhalen. De studenten kregen ook een staatssecretaris te zien die een tikje opener was dan zijn functie vereist. Goed, voor een deel was dat zijn minder-politieke woordkeuze. Voor een ander deel waren dat ook zijn meningen: “mensen moeten allemaal een kans krijgen om erbij te horen”.