Leidse archeologen ontdekken 'oud' geld

Uit een onderzoek naar ruim 5.000 bronzen objecten die in Centraal-Europa zijn gevonden maken de Leidse archeologen Maikel Kuijpers en Catalin Popa op dat ze te maken hebben met de vroegste vorm van geld. Bronzen ringen, ribben en bijlen uit de vroege bronstijd (2.500 tot 1.700 voor Christus) zijn een vroege vorm van geld dat gestandaardiseerd was in vorm en gewicht.

Kuijpers ontwikkelde met zijn collega Popa een statistische aanpak die berekent of mensen het verschil in gewicht tussen de verschillende objecten konden waarnemen. “De ringen, ribben en bijlen blijken zo gemaakt dat ze, voor menselijke zintuigen althans, qua gewicht en vorm vrijwel niet van elkaar te onderscheiden zijn”, vertelt Kuijpers. “Van de ruim 2.500 bronzen ringen bijvoorbeeld is zeventig procent gevoelsmatig identiek aan een ring van 195 gram. Dat is een hele sterke aanwijzing dat het om een vroege vorm van geld gaat.”

Wegen zonder weegschaal
Het eerste gebruik van geld is moeilijk te onderzoeken omdat er geen geschreven bronnen zijn en prehistorische mensen onnauwkeurige manieren van wegen hadden. “Archeologen hebben eerder onderzocht of deze objecten als geld werden gebruikt, maar de uitkomsten waren vaak niet eenduidig”, licht Kuijpers toe. “We weten wel dat spullen alleen als geld, of ‘commodity money’, konden dienen als ze qua vorm en gewicht sterk overeenkomen. Het gebruik van weegschalen in dit gebied is pas van honderden jaren later.”

De onderzoekers nemen aan dat mensen het geld in de vroege bronstijd wogen met hun handen. De waargenomen gelijkenis is te danken aan het materiaal brons. Door voorwerpen in een mal te gieten konden gemakkelijk kopieën gemaakt worden. Ook bij de bronzen ribben en, in mindere mate, bij de bijlen is hier sprake van. Bij deze vormen gaat het waarschijnlijk om regionale varianten. In gewicht zijn veel ringen, ribben en bijlen gelijk. “Een beetje zoals euro’s nu andere afbeeldingen hebben maar verder overeenkomen. Je zou kunnen zeggen dat we hier met de allereerste euro’s te maken hebben.”

Leiden Wetenschap