Leidse Jaap Hogendoorn zorgt voor de details in hitserie 'Het Verhaal van Nederland'

Met ruim twee miljoen kijkers deze week is het geschiedenisprogramma ‘Het Verhaal van Nederland’ van de NTR de hit-serie van dit moment. In tien afleveringen neemt presentator Daan Schuurmans je door de geschiedenis van ons land. Tijd noch moeite noch geld is bespaard om er een succes van te maken. Leidenaar Jaap Hogendoorn, die als re-enactor historische gebeurtenissen speelt en uitbeeldt, heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld.

In eerste instantie was de bijdrage van Hogendoorn een kleine. Maar tijdens het productieproces werd al snel duidelijk dat de kennis van de re-enactor zeer bepalend was. “Zo’n grote productie is dat niet gewend, dat een persoon én verstand heeft van figuratie én van kleding én van materialen én van gevechtsscènes en stiekem ook veel over de details en de handelingen die mensen uit het verleden deden”, vertelt hij aan mediapartner Omroep West.

Hogendoorn had die kennis allemaal in huis en kreeg het vertrouwen van regisseur Laurens Blok: “Dus op een gegeven moment stonden wij heel vaak naast elkaar naar een scène te kijken en vroeg hij: Jaap, hoe kan ik dit nou nog interessanter maken?”

IJstijd-huisje
Die kennis over de oudheden deed de Leidenaar voor een belangrijk deel op in Archeon. “Ik vond geschiedenis, en gym, het mooiste vak op school. De rest interesseerde mij niet. Ik ben een echte schoolverlater.” Tot verdriet van zijn ouders. In plaats daarvan ging hij aan de slag bij het Alphense museumpark. “Dat leek mij de mooiste plek om geschiedenis te bedrijven.”

Ook daar begon hij klein: “In een IJstijd-huisje. Smid geworden, in een stal gewerkt. Daarna langzaam de Gladiatorenshow heropgestart met een groepje, dat werd steeds groter. De bouw van middeleeuwse constructies erbij gaan doen, voorstellingen met Spartacus, met heel veel re-enactors. Dat werd steeds groter, gebaseerd op archeologische vondsten en geschiedkundige gegevens. En na zestien jaar ben ik acht jaar geleden voor mezelf begonnen met een eigen productiebedrijf Springleven Verleden. Ik organiseer heel veel historische evenementen, die vijf-, zesduizend, soms wel 25.000 bezoekers trekken.”

Waarheidsgetrouw naspelen
Daarbij hoort ook dat hij zijn eigen materialen maakt. In zijn schuur laat hij zien hoe hij zijn middeleeuwse schoenen herstelt. Ook werkt hij veel met hout: “Dus dit zwaard bijvoorbeeld: ijzer van de smid, het hout en het messingwerk heb ik zelf gemaakt.” Voor kleding en zwaarden heeft hij zijn adresjes. Zo laat hij een prachtig gedecoreerd zwaard zien, gemaakt in Italië, met daarop het teken van graaf Willem II, de vader van Floris de Vijfde: “Dit is een zwaard dat we speciaal hebben laten maken voor Het Verhaal van Nederland. Die hebben we speciaal laten maken voor de serie, zodat Willem heel erg herkenbaar is.”

Hogendoorn heeft er mede voor gezorgd dat alles in de tv-serie er zo waarheidsgetrouw uitziet. “Ik vind dat we een verantwoordelijkheid hebben naar onze voorouders om het er zo goed mogelijk te laten uitzien. Om te tonen zoals het was, niet onze eigen fantasie daarover heen te laten gaan. En je creëert een wereld samen. Als daar dingen heel erg uit verhouding zijn of uit de tijd lijken, dan neem je een kijker ook niet mee in het verhaal dat je wil vertellen. Dingen die afleiden, storen, brengen mensen uit het verhaal dat je wil vertellen.”

Stereotypen in de les
Hoewel er wel een verbeterslag is gemaakt, vindt Hogendoorn dat het Nederlandse onderwijs nog steeds vol zit met stereotypen. “We besteden heel weinig tijd aan prehistorie. Mensen denken nog steeds dat dinosaurussen met mensen rondliepen. Daar zit tachtig miljoen jaar tussen. Prehistorie is meestal één hoofdstuk, daarna gaan we naar de Romeinen. Dan gaan we heel snel door de Middeleeuwen en dan komen we meteen bij de belangrijkste eeuw voor Nederland: de Gouden eeuw.”

“Maar ik denk dat die vroege periodes ook heel erg vormend zijn geweest voor hoe Nederland nu is. Landschappelijk, politiek, qua samenstelling van de bevolking. Tot in ons dna.”

Watergeuzen
Hogendoorn is trots op het succes van Het Verhaal van Nederland en zijn rol daarbij. Zo is hij zelf ook te zien in meerdere afleveringen: “Aflevering 3 zit ik een paar keer in. Ook weer als dode. Ik mocht heel vaak lijk spelen, op één of andere manier. Maar in aflevering 6 hadden ze gelukkig Jan Koppenstok, de veerman die als eerste de Geuzen ziet aankomen bij Brielle. Daar mocht ik op op het IJsselmeer een stuk varen in een roeiboot en uitstappen en heel scherp in de verte kijken, met een mooie close-up. Superleuk.”

Opmerkelijk is dat er in de scènes met acteurs nooit wordt gesproken. Maar dat is geen toeval: “We weten niet hoe de mensen in die tijd spraken. Niemand in Nederland spreekt Middelnederlands. Hoe die prehistorische talen waren, weten we ook niet. Latijn spreekt ook niemand meer helemaal correct. Dat zijn uitgestorven talen. Dus is er voor gekozen om nooit gesproken woord te gebruiken en Daan Schuurmans te gebruiken als verteller, de alwetende tijdsreiziger. Zo voorkom je dat taalprobleem.”

Leidse lakenindustrie
“Ik had al een heel klein beetje van aflevering 2 gezien, nog zonder muziek of special effects. Om dat nu allemaal samen te zien komen is fantastisch. Ik ben onwijs trots op deze serie. En dan zijn er dingen die nog beter hadden gekund. Maar dat dat er zoveel mensen in Nederland het mooi vinden, dat heeft mij wel verbaasd. Ik had het wel gehoopt.”

Hogendoorn hoopt dat het succes er voor zorgt dat er ook een vervolg op komt. “We kunnen over Floris de 5de en Leiden veel meer vertellen,” droomt hij over een lokale spin-off, “of over de Leidse lakenindustrie ontzettend mooie verhalen vertellen. We kunnen Rembrandt erbij pakken. Leiden heeft ontzettend rijk verleden, ook een prehistorisch verleden. Daar zouden we hartstikke mooie afleveringen over kunnen maken. Leids Ontzet, ik heb al een mooi script liggen. Laten we dat maar eens doen.”

Cultuur Leiden