Ruimtetelescoop opent schatkamer van het heelal

Een half jaar na de lancering van ruimtetelescoop James Webb komen de eerste beelden vrij. Dieper de ruimte in dan ooit tevoren, terugkijkend naar het begin van het heelal, dwars door de het stof van de wolken waarin sterren worden geboren, sterrenstelsels die in elkaar schuiven. Webb toont betoverende plaatjes en heel veel nieuwe data voor wetenschappers.

Voor de Leidse professor Ewine van Dishoeck is het een glorieuze dag. Als hoogleraar Astronomie aan de Universiteit Leiden is zij nauw betrokken bij het onderzoek naar sterrenstelsels en planeten. Door de gegevens die Webb gaat ophalen kan dat onderzoek een enorme stap voorwaarts zetten. In Rijksmuseum Boerhaave is de presentatie door NASA vanuit de Verenigde Staten live bij te wonen en astrochemicus Van Dishoeck introduceert met verve de unieke eigenschappen van Webb. “Go Webb”, zegt ze bemoedigend voordat de NASA-show begint.

Verslaggeefster Gerry van Bakel in gesprek met prof. dr. Ewine van Dishoeck over de eerste beelden van ruimtetelescoop James Webb.

Aan de ruimtetelescoop werd door Amerikaanse, Europese en Canadese instituten tientallen jaren samengewerkt. Veel van de technologie die het mogelijk maakte een telescoop op anderhalf miljoen kilometer van de aarde te plaatsen, moest er eerst voor worden bedacht. Maar de eerste schat die Webb terugzond, maakte het meer dan waard. Doordat Webb kijkt in het infrarode deel van het elektromagnetische spectrum, kan het door de stofwolken heen kijken en nog verder terugkijken in het heelal. Tot vlak na de oerknal.

Nulpunt
De spiegel van 6,5 meter is opgebouwd uit meerdere kleinere spiegels die pas na de lancering werden uitgevouwen. “Er zijn wel meer dan 300 dingen die fout hadden kunnen gaan”, memoreert Van Dishoeck vlak voordat de eerste foto’s getoond worden. Zelf was ze er pas gerust op toen bleek dat de temperatuur van het Nederlandse meetinstrument MIRI goed was. “Net een paar graden boven het absolute nulpunt. Anders had het niet kunnen werken.”

Webb is gebouwd om vijf tot tien jaar mee te gaan, maar omdat de lancering zo goed is gegaan en de telescoop precies op de goede plek is gezet, hoopt Van Dishoeck op meer. “Misschien heeft Webb wel voldoende brandstof aan boord om het twintig jaar uit te houden.”

Klaar
“Ik ben vooral geïnteresseerd waar planeten van worden gebouwd. Hoe zit het met ijs en het gas waaruit planeten ontstaan? Hoe lang het duurt voordat Van Dishoeck resultaten kan melden van haar onderzoek aan de gegevens van Webb weet ze nog niet. “We hebben nog niet genoeg ervaring met deze complexe instrumenten. Maar ons team staat er klaar voor.”

 

 

Leiden Maatschappij Onderwijs Science