Medisch hulpverlener is mogelijke oplossing voor te kort aan ambulancepersoneel

Personeelsgebrek dwingt ambulancediensten tot creativiteit. Nu lukt het meestal nog wel om de roosters rond te krijgen, maar in de toekomst wordt het echt een probleem, zeggen deskundigen. Een oplossing is de ‘medisch hulpverlener’. Dat word je na een theoretische opleiding van vier jaar. Bij de RAV Hollands Midden werken inmiddels drie van deze hulpverleners. Een dingetje: ze hebben (nog) geen BIG-registratie. Die heb je eigenlijk nodig als je zelfstandig medische handelingen verricht.

In de remise van de Regionale Ambulancevoorziening Hollands Midden (RAV Hollands Midden) in Leiden heerst een ontspannen sfeer. Er staan een stuk of zes ambulances klaar om te vertrekken, enkele andere wagens worden opgeruimd na een inzet en personeel loopt relaxed in ambulance-uniform naar de koffieautomaat in de kantine waar ook comfortabele banken staan.

Op de ambulance zijn taken duidelijk verdeeld. Je hebt de chauffeur en je hebt de ambulanceverpleegkundige, die vormen samen het AMBU-team. Traditioneel mag je als ambulanceverpleegkundige werken als je een verplegingsopleiding hebt afgerond, vervolgens een specialisatie hebt gedaan en daarna in een ziekenhuis ervaring hebt opgedaan op een intensive care of op de spoedeisende hulp (SEH). Na dat hele traject mag je meelopen op een ambulance en als alles goed gaat, draai je zelfstandig je diensten. De chauffeur werkt nauw samen met de verpleegkundige, ook bij de hulpverlening. Maar hij of zij doet zelfstandig geen medische handelingen.

BIG-registratie verplicht
Dat mag een chauffeur ook niet, want die heeft geen BIG-registratie. BIG staat voor Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg. Als je medisch geschoold bent, krijg je daar een registratie. Als je fouten maakt of onzorgvuldig handelt, kun je er ook uit worden geschrapt. Deze gegevens zijn openbaar en dus voor iedereen in te zien. Het moet patiënten beschermen tegen charlatans die maar wat doen zonder dat ze een gedegen opleiding hebben.

Door het personeelstekort in de zorg kampen ziekenhuizen en ook ambulancediensten met een flink tekort aan personeel in de acute zorg. “We vissen allemaal uit dezelfde vijver”, zegt Doesjka Breukel. Zij was meer dan zestien jaar lang chauffeur op de ambulance maar zit sinds kort ‘achterin’. Niet als verpleegkundige maar als medisch hulpverlener. “Medisch hulpverlener is een andere poel en ik denk dat we daar goed naar moeten kijken en de medisch hulpverleners een goede kans moeten geven.”

Huiverig
“Zeker in het begin waren we wel huiverig over de instroom van medisch hulpverleners”, zegt Johan van Rhijn van RAV Hollands Midden. “Hebben mensen wel voldoende ervaring? Het is toch het verschil tussen iemand die inmiddels tien jaar bezig is en iemand die net uit de schoolbanken komt. Een verschil in leeftijd ook tussen begin 20 en eind 20. Maar we kunnen ons niet permitteren om dat standpunt tot in lengte van jaren vol te houden.”

Breukel is een van drie medisch hulpverleners die nu op de ambulance in Hollands Midden werken. Zij kwam niet direct uit de schoolbanken, want ze had al jaren ervaring als chauffeur. “Je werkt sowieso altijd nauw samen, en ik had al heel veel gezien. Ik had echt al een klinische blik”, zegt ze. Door haar ervaring kon ze de opleiding tot medisch hulpverlener parttime doen. Twee dagen school en drie dagen als chauffeur op de ambulance. “En toen ik klaar was, ging ik van nul af stage doen aan de andere kant”, grijnst ze.

Maar Breukel heeft dus geen BIG-registratie. Dat is lastig op een ambulance als je mensen soms echt moet oplappen en stabiliseren om ze vervolgens veilig naar het ziekenhuis te brengen. Daarom zijn in de wet enkele uitzonderingen opgenomen, waardoor medisch hulpverleners wel degelijk zelfstandig mogen werken.

Daar komt de ‘medisch eindverantwoordelijke’ van de ambulancedienst om de hoek kijken. Die beoordeelt of iemand de kennis en kunde in huis heeft om het werk te doen. “We hebben een gedegen scholingstraject”, zegt Van Rhijn van RAV Hollands Midden. “Ook is er een stageperiode en daarin zitten toetsingsmomenten zodat we een goed beeld krijgen van de kennis en de vaardigheden.”

Kans
Toen Breukel aan de opleiding begon, wist zij precies wat haar te wachten stond in de praktijk, die had ze immers al meer dan zestien jaar meegemaakt. Dat ligt anders bij jongeren die vanuit de HAVO of het VWO de opleiding doen en daarna de praktijk in willen. “Ik denk dat de meeste mensen een beeld hebben, maar wat je echt te wachten staat, leer pas in de praktijk”, zegt ze. “Maar in de opleiding zit sowieso twee maal een stage van twintig weken en vervolgens ga je op de ambulance nog een extra traineeship doen onder begeleiding van ervaren krachten.”

“Ook jonge mensen die zijn afgestudeerd als medisch hulpverlener kiezen heel bewust voor de acute zorg. Ze nemen ook veel theoretische kennis mee. Dat alles maakt dat wij deze stap willen zetten”, vult Johan van Rijn aan. Hij zegt wel dat de inzet van medisch hulpverleners echt het resultaat is van het personeelsgebrek in de zorg. “Van schaarste word je creatief. Als je niet wordt geprikkeld, blijf je gewoon doen wat je altijd al deed”, zegt hij. “We moeten nieuwe groepen echt een kans geven in de ambulancezorg.”

Pieper gaat en weg
Nog een half uurtje en dan zit de dienst van Breukel erop. Net als ze naar de kantine wil lopen, begint de pieper op haar heup te trillen en geluid te maken. Ze kijkt even op het display en loopt dan snel naar een ambulance achter in de remise, de chauffeur zit er al in. Breukel typt wat op een display tussen haar en de chauffeur die de zwaailichten vast aanzet. Zonder sirene rijden ze de remise uit, maar op straat gaat die toch aan.

Een uur later is ze nog altijd niet terug. “Tsja”, zegt Johan van Rijn. “Daar moet je wel rekening mee houden als je op de ambulance werkt. Je kunt dan wel dienst hebben tot drie uur, maar als je nog een oproep krijgt, wordt het meteen een stuk later. Je moet in je privé-afspraken daar wel rekening mee houden.”

112 Sleutelstad Leiden