Column Walter Schrader: ouderenparticipatie, waar praten we over?

Ouderenparticipatie, waar praten we precies over? Er zijn in onze samenleving talloze tweedelingen te benoemen waarvan de grens onduidelijk en onderhevig is aan de schommelingen in de tijd. Onzichtbare, maar voelbare muren tussen modern en ouderwets, arm en rijk, hoog- en laagopgeleid, jong en oud.

Wat bij mij blijft hangen in verband met die vage grens tussen jong en oud is de recente discussie over het wetsvoorstel voor verruiming van de mogelijkheden voor actieve levensbeëindiging. Het gaat over ouderen, om precies te zijn 75-plussers met een voltooid leven. Hier kleven nogal wat moeilijkheden aan. Opvattingen over wat een voltooid leven is zijn cultureel bepaald, opvattingen zijn vaak tijd- en plaatsafhankelijk.

Artikel loopt door onder audio

Voormalig Leidse huisarts Walter Schrader vertelt eens per maand in het radioprogramma De ochtend met Marianne en Roeland wat hem bezighoudt in de zorg.

Als je je tanden en kiezen had verloren en je kon het zeehondenvlees niet meer kauwen, dan was je leven voltooid

Wat ik ooit leerde volgens een mogelijk wat etnisch gekleurd profiel, was het bij de Eskimo’s super eenvoudig. Als je je tanden en kiezen had verloren en je kon het zeehondenvlees niet meer kauwen, dan was je leven voltooid, dan had je voldoende voorgekauwd voor het nageslacht, jouw taak was volbracht, je sloop uit de Iglo en ging zittend in de vrieskou een milde dood tegemoet, soms bespoedigd door de hulp van een ijsbeer. Dit is uit een voltooid verleden tijd.

Volgens het wetsvoorstel moet in Nederland iedereen boven de 75 die het gevoel heeft een voltooid leven te hebben, de mogelijkheid krijgen om op een waardige en wettige wijze een einde te maken aan het eigen leven. Dit klinkt logisch. Nu blijkt echter uit onderzoek dat een doodswens bij lager opgeleide kwetsbare ouderen met een zwakke sociaaleconomische positie, eerder optreedt dan bij ouderen met een comfortabeler leven.

Eenzaamheid, woonproblematiek, sociale isolatie en schulden dragen bij aan het gevoel van overbodigheid, het idee afgedankt te zijn door de maatschappij en het gevoel anderen tot last te zijn

Eenzaamheid, woonproblematiek, sociale isolatie en schulden dragen bij aan het gevoel van overbodigheid, het idee afgedankt te zijn door de maatschappij en het gevoel anderen tot last te zijn. Zonder geld voor de tandarts en zonder blender om de maaltijd te purgeren, met beginnend geheugenverlies en een in elkaar stortend zorgsysteem laten we deze groep kwetsbare ouderen figuurlijk in de kou en letterlijk in de hitte staan. Dit geeft niet echt het gevoel van een zinvol voltooid leven, waarvoor deze wet wel bedoeld is en kans biedt op een waardig einde.

Nu de problemen van de jongeren. Een hele generatie jongeren ervaart het leven, met de huidige klimaatproblemen, tweedeling in de samenleving en een oorlog die angstwekkend dichtbij komt als stressvol en zinloos. Somberheid, depressie en zelfmoordgedachten nemen epidemische vormen aan. Als dit zo doorgaat bestelt zo meteen een halve generatie een verlossend drankje of pilletje. Het eenvoudiger maken van hulp bij zelfdoding is voor hen al helemaal niet de juiste oplossing.

Maar er is hoop voor de 75-plussers die eenzaam zijn en de jongeren die zich ongehoord en overbodig voelen. Onder druk van de gespannen woningmarkt ontstaan er experimentele woonvormen, waarbij jongeren en ouderen onder een dak samenwonen. De jongeren krijgen huurverlaging en doen daarvoor hand- en spandiensten voor de ouderen.

Er zijn dit soort projecten voor nodig om de wetgeving te plooien

Dit blijkt een klassieke win-winsituatie. De jongeren helpen met mobiliteit en moderne communicatiemiddelen, de verhalen en de ervaring die ouderen kwijt kunnen verdrijven het gevoel van eenzaamheid en overbodigheid, dragen voor beide partijen bij aan zingeving. Er zijn dit soort projecten voor nodig om de wetgeving te plooien en gelden uit PGB, WMO en WLZ of hoe dat allemaal ook mag heten in te zetten voor de oplossingen en letterlijk en figuurlijk de bouwstenen aan te dragen voor die twee of zelfs drie-generatie huisvesting.

Ook de Eskimo’s hebben zich aangepast aan de moderne tijd. Goed poetsen en een blender voor de gepurgeerde zeehond. De Iglohutten zijn gesmolten, ijsberen zijn vertrokken. Factor 50 tegen zonnebrand als je buiten gaat zitten is voor hen tegenwoordig ook geen overbodig advies.

Walter Schrader heeft zijn praktijk als huisarts in Leiden vaarwel gezegd en is met pensioen gegaan. Bijna. Want zo goed mogelijk wil hij zich nu inzetten met vele andere vrijwillige professionals voor de Leidse bijdrage voor fijnstofbestrijding, voedselbossen en preventieve gezondheidszorg. Elke maand spreekt hij in het radioprogramma De ochtend met Marianne en Roeland zijn column uit over een onderwerp in de zorg dat hem nauw aan het hart ligt.

Column Leiden Maatschappij