Zo leefden we in het jaar 1000: ‘Eigenlijk leken die mensen heel erg op ons’

De monumentale burcht van Leiden is een van de oudste voorbeelden van een versterkte vesting in Nederland. In de nieuwe tentoonstelling ‘Het jaar 1000. Nederland in het Midden van de Middeleeuwen’ van het Rijksmuseum van Oudheden leert de bezoeker dat zulke burchten typisch zijn voor de periode 900 tot 1100. Het is een periode waarin het Nederland dat we nu kennen echt begint te ontstaan.

Conservator en samensteller van de tentoonstelling Annemarieke Willemsen laat een muntje uit die tijd zien waarop de Leidse burcht te zien is. “Je ziet op de munt graaf Floris de Eerste met op de achterkant de burcht van Leiden. De burcht van Leiden was zijn kasteel waarvandaan hij heeft geregeerd. En die muntjes gingen van hand tot hand en dat was dan de manier om zichzelf en trots het kasteel te laten zien. De aanwezigheid van een graaf daar betekende ook dat zich daaromheen allerlei mensen vestigden. Zij zorgden bijvoorbeeld voor voedsel en voor de verdediging tegen vijanden.”

Vikingdrinkhoorn
‘Het jaar 1000 is een grote tentoonstelling met bijzondere voorwerpen en opgravingen uit heel Europa. Voor een deel komen die uit het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) zelf, maar het museum kreeg ook veel voorwerpen in bruikleen van veertig verschillende musea. Een opvallende Vikingdrinkhoorn die bewaard wordt in de Onze Lieve Vrouwebasiliek in Maastricht is een van de topstukken.

“We hebben de maximale ruimte die we hebben benut”, zegt directeur Wim Weijland van het RMO. “We wilden deze periode van de middeleeuwen belichten omdat we er nog niet zoveel over weten. Meestal gaat het over de vroege of late middeleeuwen.” Weijland verwacht dat de tentoonstelling flink wat mensen zal trekken. We weten dat tentoonstellingen met titels als ‘Koninginnen van de Nijl’ of ‘Goden van Egypte’ het goed doen, deze ligt misschien wat moeilijker omdat het over Nederland gaat. Maar ik denk dat met deze publieksvriendelijke tentoonstelling 100.000 bezoekers haalbaar moet zijn.”

Kerktoren
De bezoeker krijgt te zien hoe Nederland eruitzag in die periode, en hoe men leefde. Conservator Willemsen: “Het landschap veranderde snel in deze periode. Er wordt land ingepolderd, dus er komt veel land bij waar ruimte is om te wonen en om voedsel te verbouwen. Er zijn kleine dorpjes en stadjes met een kerktoren die ook steeds vaker van steen is.”

De samenstellers hebben ongeveer drie jaar gewerkt aan ‘Het jaar 1000’. “Ik denk dat het belangrijkste dat we geleerd hebben is, dat het een hele interessante periode is waar we nog niet zoveel vanaf weten”, zegt Willemsen. “Maar doordat we al die archeologische vondsten, kunstwerken en boeken nu bij elkaar hebben kun je laten zien dat je heel dicht bij die mensen kan komen. En ja, natuurlijk, ze lijken heel erg op ons.”

‘Het jaar 1000. Nederland in het midden van de Middeleeuwen’ is de hele winter te zien in het Rijksmuseum van Oudheden. De tentoonstelling is te zien van 13 oktober 2023 tot en met 17 maart 2024.

Sleutelstad-verslaggever Robbert van Cleef in gesprek met Annemarieke Willemsen, conservator en samensteller van de tentoonstelling en directeur Wim Weijland van het RMO.

Cultuur Leiden