Energiezuiniger huren: van doorwaaiwoning tot monument met label A

In veel oudere huurwoningen wordt deze maand weer kou óf financiële pijn geleden. Welke kans hebben huurders om hun huis energiezuiniger te krijgen? Dat hangt ervan af wie je huisbaas is. In de sociale huursector wordt hard gewerkt aan verduurzaming. Woningcorporatie Ons Doel is koploper, De Sleutels ligt op achterstand. Bij verhuurder Portaal klinken gemengde geluiden.

Wie een verouderde doorwaaiwoning huurt van een huisjesmelker of andere commerciële verhuurder, heeft vaak weinig invloed op woningverbetering. Lekt je woning als een mandje? Ga dan samen met andere huurders wel de discussie met je huisbaas aan. Stap anders naar de huurcommissie om een lagere huur af te dwingen. Maar weet wel dat je daarmee geen vrienden met je huisbaas wordt.

Lees alle artikelen terug in het dossier ‘Zijn we klaar voor de winter?’ van Sleutelstad

Energiearmoede
De zwakke positie van huurders in de particuliere sector speelde de gemeente vorig jaar ook parten in de strijd tegen energiearmoede. Het plan was om huurders te ondersteunen bij het afdwingen van isolatiemaatregelen. Een speciaal huurteam deed bij tien geïnteresseerde huurders onderzoek. Maar uiteindelijk durfde niemand stappen te zetten naar de huisbaas. “Begrijpelijk, bij deze woningnood”, zegt een ambtenaar. “Voor jou twintig anderen.”

Er daagt wel hoop, want de Wet Goed Verhuurderschap verbiedt vanaf 2030 het verhuren van woningen met de slechte energielabels E, F en G. Huisbazen moeten straks maatregelen nemen – of hun panden verkopen. Tot die tijd blijft het voor hun huurders spannend.

Sociale verhuurders
In de sociale huursector moet meer kunnen. Woningcorporaties bestaan immers om te zorgen voor goede volkshuisvesting. Landelijk hebben ze prestatieafspraken gemaakt: al hun huurwoningen met label E, F of G moeten vóór 2028 verduurzaamd of vervangen zijn. Twee jaar eerder dan in de particuliere sector.

Bij de Leidse vestiging van Portaal vertelt adviseur volkshuisvesting Floor Hendriks wat dat betekent. Samen met collega’s moet zij voor een continue stroom verduurzamingsprojecten zorgen. Ze kijken naar alle woningcomplexen met slechte labels. “Welke ingrepen zijn daar nodig? Is dat technisch te doen? Kan het in bewoonde staat of moeten mensen tijdelijk hun huis uit? En zal zeventig procent van de huurders het plan steunen?” Want dat is wettelijk vereist.

Leefbaarheid
Portaal selecteert kansrijke projecten en zet daar een team op dat het verduurzamingsplan uitwerkt. Ten slotte beslist het landelijke bestuur van Portaal of de investering doorgaat. “Daarbij kijken we ook naar de meerwaarde van een renovatie: draagt het bij aan de leefbaarheid van de wijk en het comfort van de bewoners? Dat kan net de doorslag geven.”

Ze geeft een opsomming van actuele isolatieprojecten: van oude wevershuisjes in de Haver- en Gortestraat tot de Agaatflat in het Morskwartier die al op het warmtenet zit, maar nog een stuk energiezuiniger kan worden en uitgebreid met zonnepanelen.

Louter Leids
Twee andere woningstichtingen zijn louter in Leiden en regio actief: De Sleutels en Ons Doel. Ook zij moeten wooncomplexen duurzamer maken. Bij Ons Doel mag manager vastgoed Miriam van Dijk dat organiseren. Recent is bijvoorbeeld de renovatie van huurhuizen in de Resedastraat afgerond (Sleutelstad schreef er eerder over). Maar in sommige wijkjes is het nog niet zeker of bestaande woningen gerenoveerd gaan worden.

“Steken we veel geld in verouderde woningen?” Die vraag speelt bijvoorbeeld in het Fonteinbuurtje in de Tuinstadwijk. “Die huisjes zijn honderd jaar oud en hebben veel mankementen. En de benedenwoningen zijn erg klein. We doen daarom onderzoek naar sloop/ nieuwbouw. Daar betrekken we de bewoners bij, plus Erfgoed Leiden. Voorlopig lijkt slopen het beste.”

Bewoners schrikken van sloopplannen, maar lijken vooral gehecht aan het buurtje. Over de toestand van hun huis hebben ze veel klachten. Misschien kunnen nieuwe, duurzame huizen de sfeer van het buurtje toch terugbrengen.

Achterstand
Alle woningcorporaties maken isolatieplannen, maar dat gaat niet altijd van een leien dakje. Bij de een zijn huurders beter af dan bij de ander.

De Sleutels schiet het minst op. In 2014 is landelijk afgesproken dat de woningvoorraad van elke woningcorporatie eind 2021 gemiddeld energielabel B moest halen. De Sleutels bleef als enige in Leiden steken bij label C. Een gemiddelde huurder gebruikt hier zo’n twintig procent extra aardgas voor verwarming. Dat scheelt tientjes per maand.

De achterstand is groot. Van 1694 woningen met slechte energielabels heeft De Sleutels in vier jaar slechts een kwart aangepakt. De rest moet in zes jaar verbeterd of vervangen worden. Dat vraagt om dubbel zo veel snelheid als voorheen. Als excuus geldt dat Sleutels een woelige periode heeft gehad, met een afgeketste fusie en wisselingen in management. Maar huurders hebben daar geen boodschap aan. Die willen comfortabel wonen, tegen redelijke kosten.

Leukste huisbaas
Ons Doel en Portaal hebben de verduurzaming beter op orde. Dat blijkt uit de elk jaar verbeterde (gemiddelde) energieindex van de woningen, maar ook uit andere dingen. Beide corporaties bieden al sinds vier jaar aan huurders zonnepanelen aan. Daarvan liggen er inmiddels vele duizenden op de daken. De huurder betaalt een vergoeding, maar verdient die ruim terug met gratis elektriciteit.

Een ander sterk punt van Ons Doel: in elke woning die door verhuizing leegkomt, wordt de keuken standaard van het gas afgehaald en op elektriciteit overgezet. In buurten die al op stadsverwarming zitten, is zo’n woning dan meteen helemaal gasvrij, wat honderden euro’s per jaar scheelt. Voor andere woningen komt die gasloze toekomst een stap dichterbij. Dat is ook goed voor het klimaat.

De huurdersorganisatie van Ons Doel (HOOD) is dan ook tevreden. “Wij hebben de leukste huisbaas van Leiden”, zegt voorzitter Michel Ebbens lachend. En zijn tevredenheid is volgens zijn buren terecht.

Nieuwe gasleidingen
Want in hetzelfde pand zit ook de huurders belangenvereniging van Portaal. En die HBV ziet het dagelijks: “Bij Ons Doel zijn de lijnen kort en wordt er snel ingespeeld op wensen van huurders”, zegt voorzitter Paula van Schooten. “Maar bij Portaal merk je wel dat het een landelijke organisatie is, met meer bureaucratie. Simpele dingen blijken vaak niet te regelen.”

Keukens van het gas afhalen is zoiets. Het complex waar Paula van Schooten woont, zit al op stadsverwarming. Ons Doel zou vrijkomende woningen dan van het kookgas afhalen. “Maar hier worden nieuwe gasleidingen gefreesd er komt er weer een gasfornuis. Dat is toch zonde? Met een inductieplaat wordt zo’n woning all electric. Maar Portaal doet dat liever niet. Tenzij het in één keer voor een heel complex gebeurt.”

Een ander pijnpunt is hittestress in goed geïsoleerde woningen. Frans Baks, bouwkundig adviseur van de HBV vindt dat dat risico bij Portaal te snel wordt weggewuifd. Dit speelt overigens bij meer verhuurders. Michel Ebbens van HOOD noemt het als enige kritiekpunt op de aanpak van Ons Doel. En het drama met de zwarte dozen van studentenhuisvester Duwo laat zien dat dit probleem vaker wordt onderschat.

Geen vloerisolatie
Intussen schuurt het bij Portaal op meer punten met de huurdersorganisatie. Over de verduurzaming van de wevershuisjes in de Haver- en Grotestraat vertelt plannenmaker Floor Hendriks: “We hebben bewonerswensen opgehaald en konden tachtig procent daarvan uitvoeren.” Kozijnen, gevels en dak werden beter geïsoleerd. “Verder komt vijftien procent van de wensen op de planning. Slechts vijf procent was nu niet uitvoerbaar.”

De huurdersclub HBV kijkt nou net naar wat níét gebeurd is en vindt dat de renovatie halfslachtig is aangepakt. “Een klankbordgroep van bewoners had als grootste wens: isolatie van de vloer”, vertelt bestuurslid Evert van den Eshof. “Juist dat is niet gebeurd, echt teleurstellend.” Hij denkt dat Portaal het te duur vond om bewoners tijdelijk elders te huisvesten, maar vindt het een gemiste kans.

Maar als we op zaterdagochtend in de 2e Haverstraat een huurder van Portaal tegen het lijf lopen, blijkt voor hem het glas meer dan halfvol. Hij is net laminaat aan het leggen en is dolblij: “Een huisje uit 1889, met energielabel A! Het enige wat ontbreekt zijn zonnepanelen op het dak.” Alleen kan hij dat zijn huisbaas niet verwijten. Deze huizen vallen onder strenge monumentenregels.

Dit is aflevering zeven van de serie ‘Zijn we klaar voor de winter?’ De research voor deze serie wordt mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds.

Wevershuisje van Portaal in de 2e Haverstraat: uit 1889 en toch label A

Duurzaamheid Zijn we klaar voor de winter?