Wassenaarse politiek worstelt met adviezen Lenferink

De gemeenteraad van Wassenaar buigt zich de komende tijd over de adviezen die de Leidse oud-burgemeester Henri Lenferink op verzoek van de gezamenlijke fractievoorzitters op papier heeft gezet. Die vroegen hem in de zomer van 2023 om met aanbevelingen te komen voor een programma om de bestuurscultuur en de sociale veiligheid binnen de gemeente Wassenaar te verbeteren.

Dat heeft Lenferink gedaan. Eind vorig jaar leverde hij zijn notitie op met daarin elf aanbevelingen. Of, zoals hij het zelf noemt, ‘observaties en gedachten’ die hij aan het papier toevertrouwde.

Bestuurscultuur
Hoe de Wassenaarse raad de bestuurscultuur gaat verbeteren is vooralsnog onduidelijk. Ook voor Lenferink. Die constateert dat er zelfs geen overeenstemming is over de essentie van het vraagstuk en zelfs niet over de vraag of er wel een probleem is. “Dat is een lastige situatie, want de raad wil dat het fractievoorzittersoverleg een concreet plan opstelt om de gewenste bestuurscultuur voor de gemeenteraad te bewerkstelligen.” De meeste mensen die Lenferink sprak zijn overigens wel ongelukkig met huidige situatie en vinden dat er iets verbeterd moet worden. Maar op de vraag wat er dan beter moet, komt geen duidelijk antwoord.

Vertrouwen
Belangrijke zaken waar Lenferink de vinger op legt zijn het gebrek aan vertrouwen tussen coalitie en oppositie, maar ook tussen met name de VVD en de lokale partijen. De vergaderorde van de gemeenteraad kan ook wel wat strakker en daar moet iedereen volgens Lenferink aan meewerken. “Respecteer de positie van de voorzitter”, zo schrijft Lenferink die er ook op wijst dat raadsvergaderingen vaak te lang duren. “Door veel gedoe over de orde en de vorm in plaats van over de inhoud. En commissievergaderingen worden in de raad vaak nog eens overgedaan.”

Gunfactor
Ook de grote scheiding tussen coalitie en oppositie is iets dat Lenferink opviel. “Besluiten worden vaak genomen met elf stemmen van de coalitie voor een voorstel en tien stemmen van de oppositie tegen. De onderlinge gunfactor is niet groot.” Hij pleit ervoor dat de acht raadsfracties met elkaar gaan werken aan betere onderlinge verhoudingen. “Bespreek oud zeer en geef het een plaats. Eventueel onder begeleiding van een derde. Een debat mag best fel zijn, maar op de inhoud. Niet op de persoon.” Ook het taalgebruik dat daarbij wordt gebezigd  doet ertoe, vervolgt Lenferink in zijn bespiegelingen. “Burgers houden niet van gebekvecht. Gedoe gaat ten koste van gezag. Politiek is een methode om op vreedzame wijze met onderlinge meningsverschillen om te gaan en tot besluiten te komen. Verschillen moeten niet leiden tot persoonlijke tegenstellingen.”

Centrumplan
Het lijkt er nog niet op dat de Wassenaarse raadsleden de adviezen van Lenferink erg ter harte nemen. Eind december vond een extreem lange raadsvergadering plaats over onder meer het centrumplan van het college. Een voorstel om bijvoorbeeld de spreektijden te beperken, werd toen wel gedaan, maar niet gehonoreerd. Het is één van de elf adviezen van de Leidse oud-burgemeester.

 

Ook het ‘elkaar iets gunnen’ kwam in de raad niet bepaald beter naar voren dan voorheen. Sterker nog. Een raadslid van de VVD voelde zich gedwongen om op te stappen, waardoor het centrumplan geen meerderheid haalde. De stemmen staakten daardoor namelijk met tien tegen tien. Komende dinsdag volgt de herkansing. Dat stemt de raad er opnieuw over, maar niet voordat een nieuw raadslid, Niek Klooster, namens de VVD Wassenaar is geïnstalleerd. Het plan kan daarna dus alsnog op een meerderheid rekenen.

Achterdocht
Een van de belangrijkste problemen die Lenferink heeft geïdentificeerd is dus het gebrek aan onderling vertrouwen. Daarbij is sprake van veel ‘oud zeer’. Sommige kwestie spelen al twintig jaar. Houding  en gedrag zijn daarbij belangrijke factoren, zo signaleert Lenferink. Het gaat daarbij om sympathieën of juist antipathieën die in de persoonlijke verhoudingen al lange tijd een rol spelen. “Oud-burgemeester Aptroot wees daar in maart 2018 ook al op in een brief aan de raad. Er is weinig onderling vertrouwen en zelfs achterdocht en wantrouwen.”

Gedragscode
Lenferink wijst er in zijn advies ook op dat de bestaande gedragscode die de gemeente wel heeft, te weinig wordt gebruikt, terwijl die wel houvast kan bieden bij allerlei kwesties. Zo worden moties vaak op het laatste moment ingediend. “Dat is dan gericht op iets binnenhalen en de reguliere werkwijze wordt daaraan ondergeschikt gemaakt. Andere raadsleden worden daardoor onvoldoende in staat gesteld om zich goed voor te bereiden. Die focus op korte termijn-succesjes doet afbreuk aan de hoofdtaken van de gemeenteraad.”

Ambtenaren
Ook het spreken, meestal negatief, over ambtenaren is not done staat in Lenferinks beschouwingen. “Er wordt in de politieke circuits en soms zelfs in de raad negatief over ambtenaren gesproken. Raadsleden horen te praten met collegeleden en niet over ambtenaren die zich niet kunnen verdedigen.”

Zelfstandig
Ook uitingen die raadsleden buiten de raadsvergaderingen om doen zorgen voor onderlinge irritaties. “De Wassenaarse Krant en sociale media hebben veel invloed op het debat en sfeer in de raad”, constateert Lenferink nog. En ook dat iedereen het over één ding wél hardgrondig eens is: “Wassenaar moet zelfstandig blijven. Maar daarbij wordt niet de relatie gelegd met de bestuurscultuur en bestuurskracht.”

Op dat laatste wees ook commissaris van de Koning Jaap Smit de Wassenaarse politiek tijdens een werkbezoek dat hij in augustus aan het dorp bracht. “Ik hoop dat men in de raad wat makkelijker tot besluitvorming kan komen. Er is nogal eens wat geharrewar hier en daar”, zij hij bij die gelegenheid met enig gevoel voor understatement. Smit was ook degene die Lenferink vroeg om Wassenaar bij te staan in het verbeterproces. Ook burgemeester Leendert de Lange sprak zich toen al in gelijksoortige bewoordingen uit. “We moeten ervoor zorgen dat politieke besluitvorming in Wassenaar op een goeie manier verloopt en dat die besluitvorming niet zelf steeds onderwerp is van gesprek. Gedoe daar hebben we niets aan.”

Tips
Een aantal heel concrete tips die Lenferink de Wassenaarse raadsleden meegeeft zijn onder andere het organiseren van debattrainingen, het besturen op hoofdlijnen en technische vragen  zouden vooraf moeten worden gesteld en beantwoord. Ook het invoeren van een spreektijdverdeling, in veel gemeentes heel gewoon, kan helpen om het debat meer op inhoud te voeren.

Integriteitskwesties
Dat de coalitiepartijen nog weleens een spoeddebat tegenhouden als de oppositie daarom vraagt, is ook iets waar Lenferink tegen ageert. “Stimuleer inhoudelijke discussies en ga ze zeker niet uit de weg. Hou als coalitie geen interpellaties tegen. Het is gebruik dat die worden toegestaan. Is er niks aan de hand, dan is er ook geen reden het tegen te houden. Als er wel iets speelt, is er reden te meer om zo’n interpellatiedebat te houden.”

Als laatste roept Lenferink individuele raadsleden op om integriteitskwesties in voorkomend geval eerst met de burgemeester bespreken in plaats van in de openbaarheid. “In Nederland heeft de burgemeester de wettelijke taak om de integriteit binnen de gemeente te bevorderen. Bij dat soort zaken raakt iemand ook snel beschadigd, dus dan is voorzichtigheid geboden.”

Politiek Wassenaar