Objecten uit Wereldmuseum deze week terug naar Indonesië

Deze week gaan er objecten uit de collectie van Wereldmuseum Leiden naar Indonesië. Dat gebeurt volgens nationaal beleid over de teruggave van kunst- en andere cultuurvoorwerpen die in de koloniale periode zonder toestemming uit de herkomstlanden waren weggehaald. Dit is de tweede teruggave aan Indonesië in dat kader. Daarbij gaat het in totaal om 288 museumstukken.

Het Wereldmuseum laat weten dat het een flinke opgave is om alles veilig op transport te krijgen. “Dat geldt zeker voor grote stukken als de godenbeelden”, zo zegt een woordvoerder. “In afstemming met Indonesië, doen we dit dan ook uiterst zorgvuldig en in een tempo dat voor Indonesië wenselijk is. Het eerste transport vertrekt deze week.”

Ervaart het Wereldmuseum dit als een grote aderlating voor de museale collectie? “Sommige objecten bevonden zich in onze huidige presentaties. We hebben onze inrichting dan ook moeten aanpassen”, zo antwoordt de woordvoerder. “We zien het als een kans om deze ruimte te gebruiken om de betekenis van onze collecties voor Indonesië over te brengen op onze bezoekers, ook van de teruggegeven objecten.”

Vorige week ondertekende cultuurminister Eppo Bruins een overeenkomst met Indonesië over de teruggave. Een adviescommissie had geconstateerd dat het Nederlandse koloniale bestuur de cultuurobjecten zonder toestemming had meegenomen. Bruins zei dat die ‘nooit in Nederland hadden mogen zijn’.

Beelden en wapens
Teruggegeven worden vier hindoe-boeddhistische godenbeelden en 284 andere voorwerpen. De beelden stellen Bhairava, Nandi, Brahma en Ganesha voor. Ze zijn in de eerste helft van de negentiende eeuw van Java naar Nederland meegenomen. De andere objecten maken deel uit van de Collectie Puputan Badung: wapens, textiel, munten en sieraden die in 1906 van Bali naar Nederland zijn overgebracht en uiteindelijk in de collectie van het Wereldmuseum zijn opgenomen.

Ganesha, de god met het olifantenhoofd, maakte een hele reis. Koloniaal bestuursambtenaar Johan Frederik Walraven van Nes nam het beeld in 1839 in beslag. Hij liet het eerst overbrengen naar Pasuruan, waar hij resident was. Daarna schonk hij het aan wat nu het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is. Sinds 1904 bevond het zich in Museum Volkenkunde (nu Wereldmuseum locatie Leiden).

Naturalis
Vorig jaar werden voor het eerst objecten teruggegeven aan Indonesië. Een restitutieverzoek speelt ook bij Naturalis in Leiden. Dat kreeg in 2022 een verzoek van Indonesië om teruggave van de fossielen van de Homo erectus. Nederland en Indonesië besloten daarna samen te gaan bekijken hoe het belang van de fossielen het beste kan worden gewaarborgd.

Cultuur Leiden Maatschappij Onderwijs Politiek Wetenschap