Openbaarheidsdag: Archieven geven geheimen prijs

Zoals ieder jaar werden op 2 januari tijdens ‘Openbaarheidsdag’ duizenden archiefdocumenten, waarvan de geheimhoudingstermijn was verstreken, openbaar gemaakt.

Bij Cultuur071 vertelt Cor de Graaf, gemeentearchivaris bij Erfgoed Leiden en Omstreken (ELO), dat sommige archiefstukken pas na het verstrijken van een bepaalde termijn door het publiek kunnen worden ingezien. De Graaf: “Die termijnen zijn voor documenten van overheidsinstellingen wettelijk vastgelegd. Particuliere organisaties bepalen zelf, bij het aanbieden van hun documenten aan het archief, de geheimhoudingstermijn.

Carrièrekansen
Neem als voorbeeld het archief van studentenverenigingen, daarbij is – om privacy redenen – een geheimhoudingstermijn van 55 jaar afgesproken. Het zou namelijk erg vervelend zijn wanneer een voorvalletje uit iemands studententijd openbaar wordt, waardoor wellicht carrièrekansen worden geschaad. Na 55 jaar is dat niet meer zo relevant, want dan is die betreffende student allang met pensioen.”

De Graaf noemt het waardevol dat de laatste jaren met de instelling van de Openbaarheidsdag landelijk aandacht wordt besteed aan het openbaar worden van documenten waarvan de geheimhoudingstermijn is verstreken. “Ook bij ELO staan we hier jaarlijks bij stil. Het is goed dat we ons realiseren dat die openbaarmaking iets zegt over onze democratische waarden. In landen als Rusland of Noord-Korea is dit echt niet aan de orde.”

Tweede Wereldoorlog
Verreweg de meeste aandacht ging dit jaar uit naar de openbaarmaking van de documenten uit het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging met de gegevens van ruim vierhonderdduizend personen die worden verdacht van medewerking met de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. De documenten uit dit landelijke archief zouden begin dit jaar online beschikbaar komen, maar dat ging uiteindelijk niet door.

“Vanwege zorgen om de privacy van mogelijk nog levende personen die in de betreffende documenten voorkomen.” Daarom is besloten alleen de namen openbaar te maken en niet de achterliggende documenten. De Graaf betreurt dat. “Als je alleen weet dat een persoon in dat archief voorkomt maar je kan niet zien in welke context, dan geeft dat onzekerheid en onrust. Het is beter om de waarheid te weten, ook al is die pijnlijk. Ik hoop dat die achterliggende informatie binnenkort toch openbaar wordt gemaakt.”

Moord
De ongeveer tweeduizend documenten die nu vanuit de archieven van ELO openbaar zijn geworden, bevatten volgens De Graaf wat minder tot de verbeelding sprekende verhalen dan de afgelopen jaren. “De laatste jaren was er een aantal spectaculaire onthullingen over onder andere een moord, een aanslag en de politionele acties in voormalig Nederlands-Indië. Dit jaar dus niet, maar voor lokale historici kunnen de stukken waarschijnlijk toch wel interessante gegevens bevatten.”

Iedereen die in de nu openbaar geworden documenten is geïnteresseerd kan die bij ELO komen inzien. Daarvoor moet contact met ELO worden opgenomen, zodat de betreffende stukken uit het depot kunnen worden overgebracht naar de tijdelijke studiezaal in het gebouw van het Hoogheemraadschap Rijnland aan de Archimedesweg 1, waar ze kunnen worden bekeken.

Gemeentearchivaris Cor de Graaf vertelt over de stukken die op Openbaarheidsdag op 2 januari werden vrijgegeven.

Cultuur Leiden Link in Bio Maatschappij Regio