Meet de Mees om bestrijdingsmiddelen op te sporen

Leiden, 24 maart 2025 om 16:57 uur door Gideon Roggeveen

Kunnen koolmezen helpen om de verspreiding van bestrijdingsmiddelen in Nederland in kaart te brengen? Lector Peter Lindenburg van Hogeschool Leiden zoekt het uit. In het citizen science-project Meet de Mees worden deze herkenbare tuinvogels ingezet om inzicht te krijgen in de aanwezigheid van pesticiden in het milieu.

“Het is minder romantisch dan het klinkt”, zegt Lindenburg in het radioprogramma Kennismakers. “We verzamelen dode koolmezen en niet-uitgekomen eitjes uit nestkastjes.” Omdat koolmezen verspreid over het hele land voorkomen en hun voedsel zeer lokaal verzamelen, zijn ze ideale ‘meetstations’ voor onderzoeker Lindeburg.

Iconisch
Een belangrijk onderdeel van het project is de betrokkenheid van burgers. Via een samenwerking met onder andere de Vogelbescherming en het project Meetnet Nestkaarten kunnen mensen zich aanmelden om mee te doen. “De herkenbaarheid van het beestje speelt mee in de keuze.” zegt Lindenburg. “Het is een iconisch vogeltje. Mensen houden van de koolmees en volgen vaak in de nestkasten die ze ophangen het wel en wee van die beestjes.”

Na het broedseizoen verzamelen vrijwilligers de achtergebleven dode jongen en eitjes, op een legale en zorgvuldige manier. Deze worden vervolgens in hubs verzameld en opgehaald door het team van Hogeschool Leiden.

Vermalen
In het laboratorium van Hogeschool Leiden worden de verzamelde koolmezen geanalyseerd op de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen. “We homogeniseren de vogels. Dat wil zeggen: we vermalen ze en extraheren vervolgens de pesticiden met een geavanceerd apparaat”, legt Lindenburg uit. Het apparaat kan honderden veelgebruikte middelen detecteren.

Het project biedt een waardevolle aanvulling op bestaande data uit bijvoorbeeld de Bestrijdingsmiddelenatlas, die vooral gebaseerd is op watermonsters. “Veel bestrijdingsmiddelen lossen slecht op in water, maar worden mogelijk wel opgenomen door insecten en dus door insectenetende vogels zoals de koolmees.”

Gif
De eerste resultaten van Meet de Mees worden eind 2025 verwacht. Lindenburg hoopt dan al iets te kunnen zeggen over patronen in de verspreiding van pesticiden. De urgentie blijkt wel uit een persoonlijke ervaring: in zijn eigen tuin trof hij bestrijdingsmiddelen aan in koolmezen, terwijl hij zelf geen gif gebruikt. “Dat was toch wel schrikken.”

Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via de pagina over Meet de Mees op de website van Hogeschool Leiden. Daar is ook meer informatie te vinden over het project en hoe je kunt bijdragen aan dit bijzondere onderzoek.