De zero emissiezone in de Leidse binnenstad is nu ruim een halfjaar van kracht. Voor bedrijfsvervoer is het sinds begin dit jaar niet langer toegestaan om met vervuilende busjes de stad binnen te komen. De afgelopen maanden was er sprake van een waarschuwingsperiode, waar overtreders geen boete kregen, maar wel een brief op de mat. Die waarschuwingsperiode liep per augustus af.
Sleutelstad onderzoekt de zero emissiezones in de binnenstad in een artikelenserie. Eerder al bespraken we de gevolgen voor ondernemers in de food- en de non food sector, en legden we uit wat hubs doen. Ook zochten we uit hoe bouwbedrijven zich voorbereiden op de regels, die ook op hen van toepassing zijn. Verder lieten we tegenstanders aan het woord, die uitlegden waarom de zero emissiezone voor hen te vroeg kwam. Natuurlijk spraken we ook met voorstanders, die vlak voor invoering al helemaal klaar waren voor de nieuwe regels.
In deze laatste aflevering kijken wat de eerste gevolgen zijn van de zero emissiezone in de Leidse binnenstad. Zijn er meer ondernemers gestopt met hun bedrijf dan gemiddeld? Is het rustiger op de weg? Op die vragen geven we in deze aflevering antwoord.
Faillissementen
Een belangrijk argument van tegenstanders van de zero emissiezone zijn de aanschafkosten van een emissievrij voertuig. Veel kleine ondernemers gaven voorafgaand aan invoering aan Sleutelstad aan een uitstootvrije auto of bus niet te kunnen betalen, en sterk te overwegen de handdoek in de ring te gooien als de zero emissiezone er zou komen. Er werden doembeelden geschetst van een dode binnenstad, of een binnenstad met alleen maar grote bedrijven die de nieuwe bussen wel zouden kunnen betalen. Zijn die voorspellingen (al) uitgekomen?
Sleutelstad vroeg de cijfers op van de sectoren die het meest te lijden zouden hebben onder de nieuwe regels. Dat zijn de horeca, detailhandel, bouw en groothandels. De cijfers van de afgelopen vijf jaar zijn beschikbaar, tot en met het tweede kwartaal van 2025.
In het tweede kwartaal van vorig jaar is een duidelijke piek zichtbaar van het aantal gestopte bedrijven in de bouwsector. En in het eerste kwartaal van 2025 zijn veel meer bedrijven in de detailhandel failliet gegaan dan in dezelfde periode de jaren ervoor. De KVK, die de cijfers bijhoudt, ziet een landelijke trend in het het aantal faillissementen in de detailhandel, maar heeft hier geen verklaring voor. “Wij beperken ons tot de cijfers”, zegt woordvoerder Ron Sinnige. “Maar we zoeken geen verklaringen voor trends.”
Marktkooplui
Wie wel een mening hebben over die opvallende cijfers zijn brancheverenigingen. Bijvoorbeeld de Centrale Vereniging Ambulante Handel (CVAH), de belangengroep van onder meer marktlui. Eerder sprak Sleutelstad al met verschillende marktondernemers. Veel van hen maakten zich zorgen over de toen nog aankomende regels. Die zorgen zijn bepaald niet weggenomen nu de regels van kracht zijn geworden, vertelt CVAH-voorzitter Louise Wesselius. “Wij waren niet tegen, we zijn tegen”, zegt ze strijdlustig.
Hoewel de regels voor zero emissie nu in alle veertien steden die daartoe begin dit jaar overgingen, zijn ingegaan én gehandhaafd worden, is er eigenlijk nog steeds sprake van een overgangsfase. Alleen de meest vervuilende bedrijfsvoertuigen worden nu echt geweerd, andere voertuigen, zoals zuinigere diesels, mogen in veel gevallen met een vrijstelling of een ontheffing nog de zones binnen. Dat geldt ook voor voertuigen waarvoor nog geen emissievrij alternatief bestaat.
Actieradius
Wesselius is niet te spreken over de bureaucratische rompslomp die komt kijken bij de aanvraag van een ontheffing. “Er moet veel informatie aangeleverd worden en de ontheffing kost 250 euro.” Ze ziet er ook het nut niet van in. “In 2030 is de netcongestie nog niet opgelost hoor. Om maar niet te spreken over de beschikbaarheid van laadpalen.”
Ook over praktische en financiële punten is de CVAH ontevreden. “Een elektrische vrachtwagen is twee à drie keer zo duur als een diesel. En tweedehands zijn ze nog niet te vinden”, aldus Wesselius. “En dat is alleen nog maar de prijs. Maar neem bijvoorbeeld de actieradius. De wagens van marktlui zijn heel zwaar, denk aan de wagen van een kaasboer die vol ligt met wielen kaas. Dan gaat het aantal kilometers dat je haalt snel omlaag en zou je eigenlijk bij moeten laden. Maar waar doe je dat middenin de binnenstad?” Wesselius kent marktondernemers die besloten hebben de stad voortaan maar te mijden en alleen nog naar kleinere gemeenten te gaan, waar geen zero emissiezones zijn.
Investering
Woordvoerder Margreet van Beem van MKB-Nederland is iets positiever, maar toch ook kritisch. “We zijn blij dat er een landelijk ontheffingensysteem is gekomen en ook dat invoering gepaard ging met een boetevrije periode. Tegelijkertijd blijven wij ons zorgen maken of ondernemers in de praktijk voldoende in staat worden gesteld om tijdig over te stappen op een duurzame bedrijfswagen.” De belangengroep van middelgrote- en kleine bedrijven vreest dat de aanschaf van elektrische bestel- en vrachtwagens voor veel bedrijven nog altijd een te forse investering is, terwijl er in bepaalde regio’s onzekerheid blijft over de beschikbaarheid en betaalbaarheid van laadinfrastructuur.”
Ook maakt MKB-Nederland zich zorgen over de netcongestie. Van Beem: “We pleiten ervoor om de ontheffingensystematiek ook na die tijd te behouden.” Horecakoepel Koninklijke Horeca Nederland vindt het nog te vroeg om te reageren op de eerste gevolgen van de emissievrije zone
Tegelijkertijd is de organisatie ongerust over de gevolgen van de regeldruk. “Die kan leiden tot minder leveringen en hogere kosten, wat uiteindelijk ook consumenten raakt.” Per 2027 krijgen (nog) meer ondernemers met de regels te maken, omdat dan een nieuwe categorie voertuigen geweerd wordt. “Wij roepen de overheid op om tot die tijd de dialoog met het bedrijfsleven voort te zetten en waar nodig aanpassingen te doen.”
Horecakoepel Koninklijke Horeca Nederland vindt het nog te vroeg om te reageren op de eerste gevolgen van de emissievrije zone.
Waarschuwingen
Eén van de doelen van het invoeren van de zero emissiezone was het verminderen van de drukte op de weg. Bedrijven die niet langer met een vervuilende bus het centrum in mogen, stappen misschien wel over naar een bakfiets, of gaan de diensten van een hub afnemen. Dat is een overslagpunt aan de rand van de stad, van waaruit leveringen naar meerdere bedrijven verzorgd worden.
Om vast te kunnen stellen of ondernemers zich al dan niet aan de regels houden, heeft de gemeente op toegangswegen naar het centrum kentekencamera’s neergezet. “Er rijden per dag gemiddeld 3.600 busjes en bestelwagens het centrum binnen”, aldus een gemeentewoordvoerder. “Bij de start van de waarschuwingsperiode stuurden we dagelijks gemiddeld 44 waarschuwingen.” Dat aantal is in de loop van de maanden afgenomen. “De laatste periode lag dat zelfs onder de twintig per dag.”
Of dat betekent dat ondernemers overgestapt zijn op uitstootvrij vervoer, of helemaal geen voertuig meer hebben, kan de gemeente niet zeggen. “We hebben de camera’s vooral ingezet om overtreders te kunnen waarschuwen. Hoewel verkeersbewegingen zichtbaar gemaakt worden, zijn daaruit geen conclusies te trekken. Het verkeersaanbod kent fluctuaties door het jaar heen, maar uit die verschillen kan je niet opmaken waarom het op een bepaalde dag drukker of minder druk is.”
De zero emissie zone in Leiden.
Leidse ondernemers
Leidse ondernemers waren in de aanloop naar de invoering van zero emissie stadsdistributie veelal kritisch. Er werd zelfs een actiegroep opgericht. De stichting Leidse Verzet stelde zich ten doel om de invoering van de zero emissiezones uit te stellen. “Die dreigen duizenden ondernemers te benadelen.” Dat uitstel kwam er niet en de meeste ondernemers legden zich de afgelopen periode neer bij het onvermijdelijke. Ze pasten hun bedrijfsvoering aan, zoals blijkt uit het lage en nog steeds dalende aantal waarschuwingen en boetes dat is opgelegd.
Centrummanagement Leiden
Belangenbehartiger voor de centrumondernemers is het Centrummanagement Leiden (CML). Directeur Gijs Holla is positief over de invoering van de zero emissie zone in Leiden. “Als ik zie hoe weinig waarschuwingen er in de laatste weken voor 1 augustus zijn uitgedeeld dan ben ik trots op de Leidse ondernemers hoe zij zich voorbereid hebben op ZES. Dat is de afkorting van Zero Emissie Stadsdistributie. Een andere manier van bevoorraden van de winkels en bedrijven die is gekoppeld aan de emissievrije zone. “Niet iedereen was het eens met deze maatregel, maar desondanks is men wel over gegaan. Chapeau.”
Holla constateert terugkijkend op het proces dat er vooral in het begin te weinig gebeurde vanuit de gemeente. “Dat was ronduit zwak. Maar toen de wethouder zich er intensief mee ging bemoeien, ging het een stuk beter.” Voor de toekomst pleit Holla er wel voor om als Leiden niet altijd koploper te willen zijn. “Dat zorgt voor onnodige extra weerstand en veel meer onzekerheid. Feitelijk gok je er als gemeente dan op dat het goed komt. Maar wat als dat niet zo is? Dan is de schade onherstelbaar.” Holla is blij dat de ondernemers wel steeds in gesprek zijn gebleven met de gemeente. “Door in overleg te blijven hebben we echt de scherpe kantjes van de maatregelen af kunnen halen.”
Ontheffingen
Niet alle ondernemers met een dieselbus moeten voortaan het centrum van Leiden mijden. Raoul Bissecker van cosmeticawalhalla Babasu heeft bijvoorbeeld een ontheffing, waarmee hij tot eind 2027 met zijn dieselbus het centrum van Leiden in mag rijden. “Dat ga ik wel overleven. Ik denk dat het meer impact heeft voor aannemers en andere ondernemers met een heel wagenpark.”
Bissecker is nog steeds bang dat retailers en hun klanten de stad uit worden gejaagd door het Leidse parkeer- en verkeersbeleid. “Richting The Mall in Leidschendam en andere plekken waar je nog wel gewoon kunt komen en parkeren. De gemeente wil een economisch gezonde en aantrekkelijke binnenstad met een gevarieerd en hoogwaardig winkelaanbod, maar zo creëren ze een winkelwoestijn. De Aalmarkt en Haarlemmerstraat staan leeg, de Breestraat is een aaneenschakeling van kapperszaken en op de Nieuwe Rijn is alleen nog horeca.”
Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Leids Mediafonds.
Sleutelstad Media
Middelstegracht 87A
2312 TT Leiden
E-mail
redactie@sleutelstad.nl
Telefoon Redactie
071 - 5235907
