400 Jaar betrekkingen Nederland - Australië

Australië en Nederland vieren volgend jaar het 400-jarig bestaan van hun betrekkingen. Er staan nogal wat activiteiten op stapel. Het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden bijt het spits af met de opening deze week van de tentoonstelling Australië, het land en de mensen. Die mensen zijn de oorspronkelijke bewoners, de Aborigines ofwel Aboriginals.

De expositie gaat duren tot en met 27 augustus volgend jaar. Volgens curator Philip Jones van het South Australian Museum in Adelaide, medesamensteller, is het vrijwel zeker ‘de grootste tentoonstelling over Australië in Europa sinds velen jaren’.

Er zijn vijfhonderd tentoonstellingensonderdelen, van gebruiksvoorwerpen tot kunstobjecten: boemerangs, didgeridoo’s, speren, boombastschilderingen, voorouderbeelden, maskers, manden, schalen, sieraden en rookpijpen. Die waren overigens pas in zwang geraakt nadat westerlingen lurkend aan een pijpje waren gezien. Dergelijke kruisbestuiving kwam meer voor: zo werd er een een typisch Aborignal-schaaltje gevonden van staal, met het Volkswagen-vignet er nog in gedrukt. Ook werden autobanden gebruikt voor de verwezenlijking van de ‘dromende slang van de woestijn’.

Tweehonderd voorwerpen komen er uit Jones’ museum, driehonderd zijn bijeengebracht uit musea in Leiden, Groningen, Utrecht en Nijmegen. De Australisch-Nederlands betrekkingen begonnen met het stranden in 1606 met het VOC-schip De Duyfken aan de noordkust van Australië. De boot was uit Batavia in Nederlands-Indië vertrokken om nieuwe gebieden te zoeken.

De Europeanen zagen Australië aan voor een leeg land, waarmee ze konden doen wat ze wilden. De Aboriginals, die er al een kleine 50.000 jaar bivakkeerden, hadden echter aan elk deel een betekenis gegeven. Dat ieder plekje van belang is blijkt wel uit het verhaal, nu op de tentoonstelling opnieuw belicht, van een vijftienjarige jongen die begin vorige eeuw een jaar lang rondreisde om alle plekken te bezoeken die voor hem en zijn persoonlijke geschiedenis van belang waren. Veel Aboriginals deden dat, niet voor de lol, maar uit een verplichting jegens de eigen identiteit. Die is verbonden met het land en met de voorouders.

De verschillen in kijk op het land tussen Europeanen en Aboriginals zouden tragische misverstanden leiden, de oorspronkelijke bewoners verdwenen naar de randgebieden, maar wisten hun cultuur en spiritulaliteit, waarin de droom ook een bijzondere rol speelt, tegen de verdrukking in stand te houden. Inmiddels viert de Aborignal-kunst triomfen, zeker sinds de invoering van de acrylverf in 1960. Aan de thema’s is niets veranderd, die zijn voorgoed verankerd.

Sommige Aborignals beginnen pas met zestig, zeventig of zelfs tachtig jaar met het uiten van de cultuur die voor hun zo van belang is. ,,Er is een schilderes, die Emily wordt genoemd omdat haar echte naam te moeilijk is, die op hoge leeftijd is gaan schilderen en wier doeken nu duizenden euro’s bij veilingshuizen opbrengen”, aldus Jones.

Het Australië-Nederland-jaar zal nog meer tentoonstellingen behelzen, lezingen, een symposium, een evenement over de ‘Australian way of life’, een Nederlands Festival in Melbourne en bezoeken van Nederlandse auteurs aan Australië.

Leiden