Leidse sterrenkundige directeur ESO

De Leidse sterrenkundige Tim de Zeeuw wordt met ingang van 1 september 2007 directeur-generaal van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (European Southern Observatory, ESO). De Zeeuw is de vierde Nederlander die deze hoge post gaat bekleden, en de tweede hoogleraar sterrenkunde uit Leiden. Dat meldt de Universiteit Leiden. Tim de Zeeuw (1956) heeft een opmerkelijke staat van dienst, niet alleen als sterrenkundig onderzoeker van naam, maar ook als wetenschappelijk directeur van het onderzoekinstituut Sterrewacht Leiden, en als wetenschappelijk bestuurder met grote ervaring in Nederland, in Europa, en in de VS.

De ESO is de Europese organisatie voor de beoefening van sterrenkundig onderzoek. Zij bundelt dertien lidstaten waaronder alle grote Europese landen. De organisatie heeft haar hoofdkwartier vlakbij München en houdt op verschillende plaatsen in Chili observatoria met grote telescopen in bedrijf.  ‘De benoeming van Tim de Zeeuw als directeur-generaal van de ESO markeert het Luchtfoto van het La Silla observatorium van de ESO in Chili begin van een nieuwe fase in de succesvolle en intensieve deelname van de Nederlandse sterrenkunde in deze indrukwekkende Europese inspanning’, zegt de nestor van de Nederlandse sterrenkunde, Adriaan Blaauw, die meer dan dertig jaar geleden De Zeeuw als directeur-generaal van de ESO voorging.

‘Het is bescheiden begonnen, vooral dankzij de vooruitziende blik en de volharding van de Leidse sterrenkundige Jan Oort, maar nu wordt de ESO met zijn vestigingen in Europa en Chili wereldwijd beschouwd als een van de leidende optische observatoria, zoal niet de primus inter pares. Het bewezen leiderschap van De Zeeuw houdt een uitstekende belofte in om deze positie te behouden en zelfs uit te bouwen.’ Zo is De Zeeuw sinds de oprichting directeur van NOVA (Nederlandse ESO).

De ESO is in 1962 opgericht met de Leidse hoogleraar Jan Oort als een van de drijvende krachten. Adriaan Blaauw was na de Duitser Heckmann de tweede directeur-generaal (1970-1974). Blaauw had in Leiden sterrenkunde gestudeerd, maar promoveerde in Groningen waar hij na een verblijf in de VS directeur werd. Na zijn ESO-periode keerde Blaauw als hoogleraar sterrenkunde terug naar Leiden. Hij werd opgevolgd door Lodewijk Woltjer (1975-1987) die eveneens in Leiden sterrenkunde studeerde en in 1958 bij Oort op een proefschrift over de Krabnevel gepromoveerd was. Woltjers loopbaan speelde zich daarna geheel buiten Nederland af.

Zijn plaats als directeur-generaal werd overgenomen door de Leidse hoogleraar Harry van der Laan (1988-1992), en huidige voorzitter van de raad van toezicht op de Sterrewacht. Thans is na de Italiaanse Ricardo Giacconi (1993-1999) en de Franse Catherine Cesarsky (1999-2007) opnieuw aan een Leidse bekende de beurt als zevende directeur-generaal. Onderzoekschool voor Astronomie), het door de Nederlandse overheid gefinancierde samenwerkingsverband van de sterrenkundige instituten in Nederland dat een belangrijke rol speelt bij het in de hele wereld in aanzien houden van de Nederlandse sterrenkunde. Ook was hij medeoprichter van het in Leiden gevestigde Lorentz Center, een internationaal ontmoetingscentrum voor de sterrenkunde, de natuurkunde de wiskunde en de informatica. Op internationaal gebied speelt De Zeeuw een belangrijke rol bij de Hubble Space Telescope van de ruimtevaartorganisaties NASA en ESA.

‘Als iemand het kan, dan hij wel’, zegt Harry van der Laan, een van De Zeeuws voorgangers als directeur-generaal van de ESO en voormalig vakgroepvoorzitter van de Leidse Sterrewacht. ‘Hij is als geen ander in de Leidse astronomische traditie gepokt en gemazeld in de zeldzame combinatie van wetenschappelijk werk, beheer en bestuur op nationaal en internationaal niveau.’ Tim de Zeeuw studeerde in Leiden, en promoveerde in 1984 op een proefschrift over de structuur van elliptische sterrenstelsels bij Henk van de Hulst. Hij publiceerde een groot aantal artikelen in wetenschappelijke vaktijdschriften. Na een verblijf in de VS aan het Institute for Advanced Study te Princeton, en aan het California Institute of Technology te Pasadena keerde hij terug als hoogleraar te Leiden, en was hij vanaf 2003 wetenschappelijk directeur van de Sterrewacht. Hij is gehuwd met de Leidse astronome Ewine van Dishoeck.

Leiden