Motie van wantrouwen afgezwakt tot motie van afkeuring

Gisteravond en vannacht werd vrijwel de gehele raadsvergadering gedomineerd door de nieuw ontstane situatie waarin het rompcollege van PvdA, GroenLinks en ChristenUnie momenteel verkeert. Vorige week keerden al twee SP-wethouders het college de rug toe. Er was veel gehakketak over en weer, soms zelfs in de persoonlijke sfeer. Na meerdere langdurige schorsingen bleek dat de fracties van CDA en de VVD dit rompcollege niet wensen te steunen door als vierde wiel aan de wagen aan te schuiven. ‘De zittende coalitiepartijen lijken nog steeds niet te begrijpen dat ze als minderheidscollege niet zomaar op de oude voet verder kunnen’, aldus Jan-Jaap de Haan (CDA). Burgemeester Lenferink wist uiteindelijk de boel bij elkaar te houden. Alleen in het belang van de stad was D66-fractievoorzitter Paul van Meenen te bewegen de aanvankelijke motie van wantrouwen af te zwakken. Nu is het een motie van afkeuring, waarin gesteld wordt dat dit college als gevallen beschouwd moet worden en de brief aan de provincie als niet geschreven wordt beschouwd.

Alle partijen behalve de nog zittende coalitiepartijen steunden deze gewijzigde motie, al ging het niet van harte. Een tweede motie om voor 30 oktober een onafhankelijk (in)formateur te benoemen om zo snel mogelijk een nieuw meerderheidscollege samen te stellen, kon rekenen op eenzelfde stemverhouding. De PvdA als initiatiefnemer van de onderhandelingen voor een nieuw meerderheidscollege wordt niet langer door een meerderheid in de raad vertrouwd. De reden is dat de openheid en de bereidheid om over de muren van de huidige coalitiesamenstelling heen te kijken, lijkt te ontbreken. De huidige situatie vraagt nu om maximale openheid, aldus de oppositie. Niet iedereen liet dinsdagnacht het achterste van zijn tong zien: voor hetzelfde geld word je snel uitgenodigd aan de onderhandelingstafel en kunnen de kaarten compleet anders komen te liggen. Iedereen was op zijn hoede.

Al aan het begin van het debat waren de verhoudingen overduidelijk, maar het heeft wel uren geduurd voordat dat besef een beetje begon door te dringen en het niet meer om personen ging maar om het belang van de stad. Verschillende pogingen om de sfeer te herstellen strandden, waarbij tijdens de vele interrupties termen als ‘angst, pure machtspolitiek en arrogantie’ de boventoon voerden. Er ontstonden in de schorsing opnieuw geheimzinnige gelegenheidsonderonsjes en achterkamertjesgesprekken waarvan het resultaat volledig onzichtbaar en zonder tastbaar resultaat bleef. Wat heeft die burgemeester opeens met die VVD-fractie te schaften en nog belangrijker, wat leverde dat op? Vrijwel niemand die daar het antwoord op wist te geven.

Voor zowel het college als de raad werd het een een bijzonder pijnlijk debat waarin uiteindelijk niemand, en zeker de stad niet, als winnaar uit de bus is gekomen. Voornaamste inzet van het debat was een vorige week door het rompcollege gestuurde brief aan de provincie. Daarin staat dat dit College graag in gesprek blijft met de provincie, in een uiterste poging te redden wat er nog te redden valt aangaande het RijnGouwelijndossier. Het rompcollege wil niet terechtkomen in allerlei gejuridiseer met de provincie. Van Meenen noemde deze houding van het rompcollege echter arrogant en bovendien bijzonder slecht getimed, omdat de verhoudingen in de raad inmiddels heel anders liggen. PvdA, GroenLinks en ChristenUnie vertegenwoordigen nu 16 van de 39 zetels en lijken nog steeds te doen of er niets aan de hand is. Heel strategisch werd wethouder Gerda van den Berg ingezet die stelde dat de brief alleen maar een intentie wilde overbrengen, maar dat de raad dat kennelijk heel anders heeft geïnterpreteerd. Die brief heeft bij een meerderheid van de raad, als ontijdig en arrogant, de emmer doen overlopen. Het duurde heel lang voordat de partijen in de raad elkaars goede bedoelingen een beetje wilden geloven. De strategie van wethouder Van den Berg kwam dit keer niet over.

CDA-fractievoorzitter Jan Jaap de Haan stelde dat dit rompcollege met de bewuste brief een betekenisvol signaal naar de provincie heeft afgegeven. ‘Nu de brief niet kan steunen op een meerderheid in de raad, moet het College nu toch echt inzien een volledig betekenisloos signaal te hebben afgegeven. Hoewel, helemaal betekenisloos was het niet want uit de beantwoording van de brief aan de provincie lijkt de laatste er nog ingetrapt te zijn ook.’ Paul van Meenen, die het grootste gedeelte van het debat inhoudelijk bepaalde, had liever gezien dat de zittende wethouders gewacht hadden met het verzenden van de brief tot deze raadsvergadering. Desnoods had hij hem vannacht zelf nog op de Zuid-Hollandlaan willen afgeven. Van Meenen: “U schijnt nog steeds niet te beseffen dat uw college gevallen is.” De SP werd alsnog geprezen de rug recht gehouden te hebben.

Het rompcollege is zich ervan bewust dat het geen controversiële onderwerpen mag behandelen, maar het mag toch wel iets meer dan de post openen. Immers, zo stelt Gerda van den Berg, op 15 november moet wel de begroting voor 2008 bij de provincie liggen. En deze wethouders willen de stad kunnen blijven vertegenwoordigen totdat er een nieuw college aantreedt. Even leek ook nog de positie van burgemeester ter discussie te staan. Hij was toch formateur van dit College van B & W, maar dat misverstand werd snel rechtgezet.

De impasse lijkt compleet. De referendumuitslag over de RGL is helder, 69 % is tegen. Verschillende partijen hebben zich in de nesten gewerkt door in de loop der tijd verschillende standpunten in te nemen, dat maakt het er allemaal niet eenvoudiger op. De uitslag wordt nog steeds op verschillende manieren uitgelegd. Ondertussen verslechtert de bereikbaarheid met de dag en beginnen steeds meer raadsleden openlijk te twijfelen aan het nut en de noodzaak van een RGL. Zeker nu er een aanvaardbaar Gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan zit aan te komen, dat wel een antwoord lijkt te gaan geven op bereikbaarheidsproblemen in onze regio. Het rompcollege wil maar al te graag verder, maar de oppositie, nu versterkt door de SP, ziet dat anders. De bestuurscultuur en politieke cultuur in Leiden zijn ook al niet om over naar huis te schrijven. Ook al wordt dat verhuld uitgesproken, toch worden weer personen de klos van de ontstane situatie. En onderhuids speelt er meer dan alleen maar die RGL. Het onderling vertrouwen dat de raadsleden er toch vooral zitten voor de belangen van de stad lijkt een beetje zoek. Zowel PvdA als GroenLinks kregen er behoorlijk van langs. Zij lijken er niet op alle momenten van doordrongen te zijn dat het hier niet enkel gaat om een wethouderscrisis, maar om een complete collegecrisis.

Het rompcollege leek aanvankelijk door te willen met CDA of VVD met enkele wijzigingen in het collegeprogramma ‘Met hart en hand’. Zo liggen de verhoudingen echter niet meer. Alle partijen moeten hun weerzin tegen elkaar kunnen afschudden en weer helemaal bij nul beginnen door de coalitieonderhandelingen weer te starten als was het de dag na de verkiezingen van maart 2006. Iedereen wil snel een daadkrachtig meerderheidscollege, maar ook ziet iedereen in dat dat steeds lastiger wordt. En het is ook bijna niet meer uit te leggen. Stevent Leiden af op onbestuurbaarheid? “Burgemeester, zegt u er nou eens eindelijk wat van waaraan wij ons vast kunnen houden, ” verzucht Daan Sloos van Leefbaar Leiden.

Hulde overigens voor de mensen op de publieke tribune die deze plaatselijke cabaretvoorstelling tot het einde hebben uitgezeten. Voor vele relatieve buitenstaanders moet het een ware klucht geweest zijn die alleen maar in Leiden kan worden opgevoerd. Dat hoort kennelijk bij onze politieke cultuur. “Toch moeten we, ja we moeten met z’n 39-en eens tot een oplossing komen in het belang van onze stad. Persoonlijke vetes en bij voorbaat uitgesloten combinaties van partijen die een coalitie mogen gaan vormen moeten beslist overboord gezet worden. Er moet opnieuw vertrouwen worden gezocht. We moeten hoe dan ook samen verder. Deze zetten van het rompcollege heeft de verhoudingen in de raad onnodig op scherp gezet,” zo stellen Van Meenen en De Haan in hun vrijwel gelijkluidende betoog.

De onafhankelijk (in)formateur zal van hoge huize moeten komen of de leden van de raad zullen hun individuele belangen ondergeschikt moeten maken aan het algemeen belang, wat voor velen die al jaren op het pluche zitten een ware trendbreuk moet zijn. Hoe lang die informatie en formatie gaat duren is nog verre van duidelijk, maar ook hierbij ziet iedereen in dat een lang formatieproces bijzonder schadelijk zal zijn voor de stad en de onderlinge relaties.

Wordt vervolgd, zou ik zeggen. In de loop van vandaag ongetwijfeld meer hierover.

Leiden