Balans tussen kunst en wetenschap

In Stedelijk Museum De Lakenhal wordt vanaf 23 november een dubbeltentoonstelling gehouden met circa 40 botanische tekeningen van Janneke Brinkman-Salentijn (1948) naast bloemstillevens uit de 17de en 18de eeuw. De tentoonstelling vindt plaats in het kader van het Linnaeusjaar. Van deze Zweedse botanicus Carolus Linnaeus verscheen in 1735 een boek met zijn baanbrekende classificaties van de plantenwereld. Voorafgaand aan de officiële presentatie van het boek over het leven en werk van Brinkman, ‘Passie & Palet’, werd er gistermiddag een speciale rondleiding gegeven door hoofdconservator van de Lakenhal Christiaan Vogelaar, tevens initiatiefnemer van de tentoonstelling en kunstenaar-bioloog Brinkman, die een toelichting op haar werk gaf. Opmerkelijk is de balans tussen kunst en wetenschap in de exact geaquarelleerde bloemen en planten, waarvan de details zowel artistiek als wetenswaardig zijn.

Vogelaar gaf toe voorheen weinig van planten te weten, maar wist uiterst boeiend de techniek, soorten en achtergronden aan de bezoekers uit te leggen: “Linnaeus vestigde zich, na een kort verblijf in Amsterdam en Harderwijk, in Leiden waar de vermaarde medicus Hermanus Boerhaave directeur was van de Leidse Hortus botanicus. In die tijd vond een aanzienlijke uitbreiding plaats van de Hortus botanicus die werd ingericht volgens het systeem van Linnaeus. In de nieuwe orangerie konden ook exotische plantensoorten meer aandacht krijgen en overwinteren. De wetenschappelijke bewerking en determinatie van de planten geschiedde hoofdzakelijk door publicatie in lijvige handboeken die vaak in een groot aantal delen verschenen. Tal van tekenaars werden aangetrokken om de betreffende planten, meestal keurig gedroogd in zogenoemde herbaria, na te tekenen. Hun tekeningen dienden als ontwerp voor wetenschappelijke illustraties maar getuigen tevens van een zeer hoge artistieke kwaliteit. Veel van deze zeldzame bladen worden bewaard bij het Nationaal Herbarium Nederland, het vroegere Rijksherbarium in Leiden en zijn nu voor het eerst tentoongesteld.”

Met de botanische tekeningen van de Leidse kunstenaar Janneke Brinkman- Salentijn wordt de lijn doorgetrokken naar deze tijd. Zij is opgeleid als bioloog en heeft zich altijd met passie beziggehouden met het tekenen van planten en bloemen. Haar aquarellen onderscheiden zich, net als die van haar illustere voorgangers uit de 18de en 19de eeuw, door een scherpe observatie en een verfijnd gevoel voor kleur en compositie. Conform de traditie schrijft zij onderaan de benaming van de plant en de precieze datum waarop de tekening is ontstaan. Ook deze aquarellen zijn niet een doel op zich maar dienen meestal als ontwerp, in dit geval voor allerhande serviesgoed en andere gebruiksvoorwerpen die via de firma Blokker voor een groot publiek bereikbaar zijn. Een selectie van de mooiste aquarellen uit haar eigen bezit illustreert hoezeer een traditioneel, maar vrij onbekend genre tot op de dag van vandaag niet alleen levend is gebleven, maar zelfs onverwachts populair is geworden.

Brinkman werkt dagelijks aan haar planten en bloemen van het seizoen. Brinkman: “Het is enorm precisiewerk, waar heel veel tijd in gaat zitten. Al vanaf mijn studie vond ik dit een boeiende bezigheid, waar ik altijd heel geconcentreerd mee bezig ben. Bij Ars Aemula heb ik ook met olieverf geschilderd, modellen en stillevens, maar planten en bloemen, daar heb ik toch het meeste mee.”

Behalve boeken met haar eigen bloemenillustraties verschenen er tal van andere artikelen op de binnen- en buitenlandse markt, zoals agenda’s, wenskaarten en ander stationary-artikelen, maar ook honderduizenden stuks serviesgoed, dekbedden, puzzels  en nog veel meer. Sinds 1993 is Brinkman columnist bij het weekblad Margiet. Ze is getrouwd met Elco Brinkman en heeft drie kinderen.

Het prachtig gebonden en geïllustreerd boek over het leven en werk van Brinkman is uitgegeven door Uitgeverij Terra Lannoo en verkrijgbaar tijdens de expositie in de museumwinkel. De tekst is geschreven door Karin Evers.

De tentoonstelling loopt van 23 november tot en met 20 mei 2008. Meer info: www.lakenhal.nl

Stedelijk Museum De Lakenhal, Oude Singel 32, Leiden.

Leiden