Deel dit bericht!  

Het Oekraïne-referendum op 6 april wordt verwarrend

Als u en ik 6 april hebben gestemd vóór of tegen het associatieverdrag met Oekraïne – áls – dan is het de vraag of we over hetzelfde hebben gestemd. Dat is de conclusie die zich opdringt na afloop van de discussie-avond gisteravond die de Leidse afdeling van het CDA had georganiseerd. Met een opkomst van zo’n dertig mensen en twee experts, die merentijds aan het woord waren, was er een goede basis voor een discussie. Die kwam echter niet, ondanks de duidelijke signalen uit de zaal dat er veel vragen leven.

Geen stemadvies
“We gaan geen stemadvies uitbrengen, maar de vraag stellen: waar gaat het nu eigenlijk om?”, introduceerde gespreksleider Bart van Horck de avond. Daartoe waren twee experts uitgenodigd die hun visie gaven op de situatie in Oekraïne. De een – Marc Jansen – was gevraagd het perspectief van Oekraïne te benadrukken, de ander – Tony van der Togt – dat van Nederland en de Europese Unie.

Papier is geduldig
Het is eigenlijk een onderwerp waarover je géén referendum zou moeten organiseren, vanwege de complexiteit en de talloze mitsen en maren. Beide heren maakten dát wel duidelijk. In het verdrag wordt met geen woord gerept over toetreding tot de EU van Oekraïne. Maar mócht Oekraïne dat overwegen, dan is dit wel de juiste voorbereiding. Maar het zal, naar de mening van Van der Togt, nog minstens 20-25 jaar duren voordat Oekraïne zover zal zijn. Het associatieverdrag richt zich, naast handelsparagrafen, vooral op rechtstatelijke en burgerrechtelijke zaken, zoals bestrijding corruptie, toename democratisch gehalte, bestrijding discriminatie, en meer. Maar papier is geduldig, beaamden beiden ook, zoals EU-lidstaten als Bulgarije aantonen: op papier voldeden ze aan alle eisen. Maar in de praktijk?! En Turkije is een voorbeeld van de tijd en moeite die het kost EUlid te worden.

Niets nieuws
De angst Rusland voor het hoofd te stoten, speelt een belangrijke rol bij de overwegingen ‘nee’ te stemmen. Alsof de EU Oekraïne eenzijdig binnen zijn invloedssfeer probeert te krijgen. De geschiedenis vertelt een wat ander verhaal. Ook met Rusland zijn onderhandelingen gaande geweest die lijken op deze. Dat gebeurde in het kader van het Oostelijk Partnerschap, ook ten tijde van het begin van Poetins presidentschap. Ook met landen als Moldavië en Georgië zijn eerder associatieverdragen afgesloten. Oekraïne wilde zelf “een verdrag op hoger plan”. Toegang tot de interne Europese markt leidde echter ook tot meer eisen aan het land.

Machtsspel
“Uiteindelijk is het een geopolitiek machtsconflict”, volgens Van der Togt. De route die Oekraïne erdoor zal volgen, maakt het land minder vatbaar voor manipulatie door Rusland. Oekraïne is er ook nog lang niet. Het land is verdeeld, “maar het volk wil grotendeels aansluiting bij Europa” volgens Jansen. Niet omdat het nu goed gaat, maar omdat er nu al meer is bereikt dan in de vijfentwintig jaar er voor. “Voor de jonge Maidan-generatie is dit een sprankje hoop. Die vooruitgang zou nooit hebben plaatsgevonden als er niet de stok achter de deur uit Brussel was geweest”. Anderzijds, stelde Van der Togt “Je legt het een land allemaal óp. Dat land accepteert dat wel, maar….” hoe gemeend is dat?

Onduidelijkheid
Uit de avond bleek hoe verwarrend het referendum in feite is. Waar beide heren de formele stand van zaken in en rond Oekraïne bespraken, stelden de aanwezigen andere onderwerpen aan de orde. In feite was iedereen het erover eens dat ‘Europa’ geen duidelijk doel noch visie heeft. Hoeveel lidstaten is het maximum? Hoe evalueer, en sanctioneer, je hun gedrag? Hoe soeverein blijven lidstaten? Het gevolg daarvan is dat ook de bedoeling van dit verdrag voor velen onduidelijk is. “De politiek heeft dit referendum over zichzelf afgeroepen door geen lering te trekken uit het referendum over de Europese Grondwet”, verwoordde Van der Togt de algemene mening. ‘De politiek’ is veel te afwezig om duidelijk te maken wát Europa is, en waar het naartoe gaat. Het effect lijkt te zijn dat voor veel mensen het een referendum voor of tegen de EU is (wat níet zo is). Poetin spint veruit de meeste garen bij een ‘nee’ doordat Rusland dan tegenover een verdeelder en verzwakter Europa komt te staan.

Ja. Maar waarvoor?
De onduidelijkheid was ook terug te zien in het antwoord op de laatste vraag aan de aanwezigen: wat denkt u te gaan stemmen? Een enkele overtuigde nee-stemmer, maar vooral tekenend de ja-stemmers. Dat was een grote groep, maar die slonk enorm bij de toevoeging ‘gaat u ook echt stemmen?’. En dan weten we nog steeds niet of de inhoud van het verdrag, angst voor Rusland, of andere overwegingen aan die keuze ten grondslag lagen.

Retecool
Achter in de zaal registreerde de camera van de ironisch-kritische website Retecool de avond. In de loop van volgende week zal daar een impressie met bewegend beeld zijn te vinden. Nog een hele klus.