Deel dit bericht!  

Een burgertop die heel verrassend kan uitpakken

Het initiatief Burgertop L750 is ontstaan naar aanleiding van het werk van David van Reybrouck. Elementen daaruit herken je ook, maar ook ontbreken essentiële onderdelen. Dat is ook helemaal geen probleem in de visie van initiatiefneemster Edith van Middelkoop “we willen vooral iets in beweging zetten. Het proces is voor ons – nu nog – belangrijker dan een omwenteling”.

Chris de Waard sprak voor Sleutelstad Radio met Edith van Middelkoop over de Leidse burgertop L750.

L750 is de titel van het burgerinitiatief dat moet leiden tot “meer betrokkenheid, échte betrokkenheid van de inwoners bij Leiden”. Op 22 maart 2017 vindt daarom een eerste ‘burgertop’ plaats waar “de agenda voor de stad wordt besproken, vanuit de ideeën en wensen van inwoners zélf”. In de aanloop daar naartoe moeten “minstens honderd” huiskamergesprekken daarvoor een groslijst, een verzameling onderwerpen opleveren.

Burgerplicht
“De tijd is er rijp voor”. Zo ziet het er inderdaad uit. Op steeds meer plaatsen ontstaat het idee dat het zo niet langer kan met de huidige vorm van democratie: eens per vier jaar stemmen en dan afwachten wat daar uit komt. Van Reybroucks recentste werk daarover heet Tegen verkiezingen en gaat over een mogelijke oplossing voor dat verschijnsel. Want hij ziet een legitimiteitsconflict ontstaan waarin burgers zich niet (meer) verantwoordelijk voelen voor hun gemeenschap, hun stad. ‘Ze doen toch hun eigen zin’. In een wereld waarin informatie snel beschikbaar is, maar waarin ook goedgebektheid een steeds bepalender rol spelen, voelen minder mondigen zich snel buitengesloten. Populisme geeft hen wél een stem. Zet dat niet weg als ‘dom’ of ‘schreeuwen kan iedereen’ , maar neem het serieus. Van Reybroucks zoekt de oplossing in de richting van een verplichte deelname aan het stadsbestuur voor iedereen. Hij voorziet een nieuw orgaan dat de gemeenteraad vervangt, en dat zich bezig houdt met het nemen van beslissingen. Bij loting worden de leden aangewezen; het is de plicht van de burger mee te besturen, te beslissen.

Democratie democratiseren
Zó ver wil Van Middelkoop niet gaan. “Het is geen concurrent van de politiek”, zegt ze nadrukkelijk. Dat maakt L750 meteen een hachelijke onderneming, die nog alle kanten op kan. Maar dat blijkt ook de bedoeling. “Het gaat om het terugwinnen van vertrouwen. Het gaat om een andere verhouding tot de politiek. En de politiek zou wel gek zijn om die agenda voor de stad, die onderwerpen te negeren. Het is de democratie democratiseren”.

Open eind
Dat is een ambitieuze doelstelling, óók als hij niet zo vergaand is als Van Reybroucks idee. “Maar dit stopt niet meer. Dit stopt niet hier. Hiermee willen we beginnen. En we hopen dat de mensen die gaan meedoen, zich betrokken en serieus genomen blíjven voelen. Waar het eindigt, is niet iets wat wij bepalen”. De intentie is duidelijk, maar wat er uiteindelijk tevoorschijn zal komen uit de kookpot niet. “Wie de huiskamergesprekken voeren en wat daar wordt besproken, is niet aan ons. Dat bepalen de mensen zelf”.

Huiskamergesprek
Een huiskamergesprek – “hóeft niet per sé een huiskamer te zijn, hoor. En het mogen ook meerdere gesprekken zijn” – kost zo’n twee, drie uur. Ook daar ligt de lat hoog: “honderd huiskamergesprekken”. De teller staat nu op dertig. Voor een initiatief dat in het voorjaar startte en nu in de openheid treedt, is dat al een redelijk aantal. Maar de oproep aan iedere Leidenaar die wil meedoen, stáát: meld je aan via een email aan L750@gmail.com.

Geregeld populisme
Enige organisatie is er wel. Zo moeten de plannen en suggesties “positief zijn, constructief zijn voor de stad”, moet sprake zijn van “respect voor elkaar en elkaars mening” en krijgen de gespreksleiders een training in het in goede banen leiden van dergelijke gesprekken. Daarin staat, benadrukt ze, voorop ook het boven water krijgen van de bron van weerstand “Wat wíl je dan? In plaats van negatief mopperen”. Dat dat heel lastig is, erkent ze, “maar ook die stemmen moeten vandaag de dag worden gehoord. Het kan”.

Samenstelling
Een grote uitdaging ligt besloten in de samenstelling van de burgertop. Ook Van Middelkoop wil voorkomen dat een klassiek effect opduikt: dat selecte groepen actief bezig gaan en geen sprake is van diversiteit. “Vandaar dat we heel gericht aan de slag zijn met het benaderen van mensen. Dat kost heel veel tijd. Maar dit initiatief is gebaseerd op diversiteit”. Verscheidenheid die zich laat herkennen in de vijftienmans grote initiatiefgroep met “daarin mensen met allerlei achtergrond en kennis” waarmee Van Middelkoop het initiatief trekt. Die vijftien zijn desondanks vergelijkbaar omdat ze toch uit een verwant en bekend netwerk komen. Voor de deelnemers is het essentieel dat ze uit heel de stad komen; vandaar ook de hoeveelheid energie die wordt gestoken in het vinden van veel verschillende mensen. In de opzet is ook ruimte voor “een ondernemer, een vrijdenker’, de politiek” (waarbij die laatste meteen de eis mee krijgt “niet in politieke belangen te denken”).

Cosmetisch
Van Reybroucks idee over democratische vernieuwing heeft nogal wat los gemaakt. Voor de initiatieven die zijn geënt op dat werk, geldt wel dat ze al snel langs de rand van ‘slechts cosmetische ingrepen’ scheren. Dat is ook het risico dat L750 reëel loopt. De organisatie zal, zo beaamt Van Middelkoop, zich permanent moeten realiseren dat de opzet serieus is. Geen adviezen zonder gevolg “Er komt een manifest (…) we zullen ook monitoren wat er na 22 maart gebeurt”. Geen dominantie van “welbespraakte blanke veertigplussers”. Echt invloed “Op 22 maart zullen we de agenda zetten die in de stad leeft. De politiek zou wel gek zijn dat te negeren”. Toch is daar geen garantie voor te geven. En zelfs dan “wij bepalen niet wie aan de tafels zitten of wat daar uit komt. Dat kan best afwijken van wat de gemeente(raad) wil (…) maar het gaat niet om een strijd, maar om een nieuwe verhouding, een nieuwe dialoog”.

Dóen
De weg der geleidelijkheid die L750 kiest, is goed voor te stellen. Uit de woorden van Van Middelkoop valt op te maken dat in de initiatiefgroep ook wordt gedacht, gehoopt dat L750 uiteindelijk wel degelijk tot grote veranderingen leidt. Van Reybrouck gaf veel mensen nieuw perspectief. Wat hij in theoretisch opzicht wel deed, was ‘ontwrichtend innoveren’ door het stelsel van representatie volledig op z’n kop te denken. Sceptisch oordelen over L750, dat veel bescheidener is,  is dan ook makkelijk. Maar tegelijk: wie iets wíl en niet beweegt, verandert niets. En L750 wil iets dóen.

https://www.youtube.com/watch?v=4bBKHx8dWF8

In de aanloop naar het hele project L750 zijn er als voorproefje al enkele huiskamergesprekken gehouden.